Pomoc społeczna
Zmiany spowodowane transformacją ustrojową sprawiły, że polityka społeczna stanęła przed starymi (alkoholizm, brak wykształcenia, agresja jako jedyny wzór rozwiązywania konfliktów, niezaradność życiowa, niechęć do pracy, uzależnienie od pomocy socjalnej państwa), jak i nowymi kwestiami społecznymi (bezrobocie, żebractwo, ubóstwo, narkomania i wykluczenie społeczne). Pokonywanie tego typu zagrożeń winno stać się celem polityki społecznej, a szczególnie jej instrumentu, pomocy społecznej.
W powiecie funkcjonuje Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Żaganiu, Punkt Interwencji Kryzysowej, 2 poradnie psychologiczno- pedagogiczne; w Żaganiu oraz w Szprotawie, Klub Seniora, Klub Amazonki, Klub Abstynenta, Osada readaptacyjna „Solidarni Plus” w Lutynce (organizacja Monar), Dom Samotnej Matki prowadzony przez stowarzyszenie Św. Wincentego a Paulo w Żaganiu oraz placówka Polskiego Czerwonego Krzyża. Funkcjonują także 124 rodziny zastępcze, opiekujące się 153 dziećmi.
W gminach powiatu funkcjonuje 9 ośrodków pomocy społecznej, które zatrudniały 108 pracowników (stan na koniec 1999 r.). Ośrodki są jednostkami budżetowymi realizującymi zadania własne i zlecone przez administrację rządową w zakresie pomocy społecznej.
W powiecie brak jest dotychczas domów pomocy społecznej dla osób starszych
i niepełnosprawnych, placówek opiekuńczo - wychowawczych, hospicjum.
Niepełnosprawność
Podanie pełnej liczby osób niepełnosprawnych zamieszkujących powiat żagański nie jest możliwe ze względu na brak szczegółowych statystyk w tym zakresie. Wg danych PFRON na terenie powiatu żagańskiego mieszka ok. 16 100 osób niepełnosprawnych.
Podstawowym problemem osób niepełnosprawnych są bariery architektoniczne w budynkach, szczególnie w obiektach publicznych oraz bariery psychologiczne, których likwidacja umożliwiłaby niepełnosprawnym pełniejsze uczestnictwo w życiu publicznym.
Szansą osób niepełnosprawnych na pokonanie barier może być w przyszłości rozwój technologii cyfrowych, który umożliwi im pełniejszy udział w życiu społecznym i zawodowym.
1.3.8. Oświata
W wyniku ogólnokrajowej reformy system oświaty i wychowania w powiecie żagańskim uległ zasadniczym zamianom z dniem 1.09.1999 r. Zmianom uległa zarówno struktura szkolnictwa jak i profile kształcenia.
System oświatowy tworzą przedszkola, szkoły i placówki szkolno-wychowawcze na poziomie podstawowym i gimnazjalnym prowadzone przez gminy oraz szkoły średnie prowadzone przez Starostwo Powiatowe w Żaganiu.
Dostęp do edukacji podstawowej, zwłaszcza do przedszkoli w powiecie jest zróżnicowany. Reforma systemu edukacji spowodowała zmiany w rozmieszczeniu szkół podstawowych. Ciężar utrzymania szkół podstawowych i gimnazjów spoczywa na gminach. Szkoły gimnazjalne winny zapewniać wysoką jakość kształcenia oraz powszechną dostępność do niego. Trudności wynikające z oddalenia szkół od miejsca zamieszkania uczniów w istotny sposób utrudniają dostęp do edukacji. Reforma wprowadziła radykalne zmiany w zatrudnieniu nauczycieli. Z jednej strony wzrósł udział nauczycieli bez pensum dydaktycznego, z drugiej strony istnieje duże zapotrzebowanie na nauczycieli języków obcych i informatyki.
Prognozy w odniesieniu do szkół podstawowych zakładają zachowanie stanu obecnego. Gimnazja stały się kluczowym elementem systemu edukacji. Jakość kształcenia oraz nadanie uczniom właściwej orientacji życiowej i zawodowej to najważniejsze zadanie gimnazjów.
W szkolnictwie średnim powiatu w 1999 r. funkcjonowało łącznie 28 szkół, w których uczyło 209 nauczycieli i do których uczęszczało 4346 uczniów. Szkolnictwo średnie kształci młodzież w kierunkach zawodowych zgodnie z zapotrzebowaniem rynku pracy:
- w Żaganiu działają dwie szkoły średnie zawodowe: Zespół Szkół Tekstylno – Handlowych, Zespół Szkół Mechanicznych oraz Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Stefana Banacha; planowane jest utworzenie Centrum Kształcenia Zawodowego;
- w Szprotawie działają: Zespół Szkół Zawodowych w Szprotawie, Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego, Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Henrykowie;
- w Wiechlicach funkcjonuje Hufiec OHP kształcący zawodowo uczniów z południowo-zachodniej Polski.
- Od 2000 r. w oparciu o bazę dydaktyczną szkoły w Henrykowie uruchomiono punkt zamiejscowy Akademii Rolniczej we Wrocławiu na Wydziale Rolniczym oraz Biologii i Hodowli Zwierząt, w którym obecnie na pierwszym roku studiuje 55 studentów;
- w Iłowej działa Zespół Szkół Rolniczych.
W powiecie działają ponadto szkoły artystyczne posiadające duże osiągnięcia:
- Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Żaganiu
- Samorządowa Szkoła Muzyczna II stopnia w Żaganiu
- Państwowa szkoła muzyczna I stopnia w Szprotawie.
Poziom kształcenia w szkołach średnich jest oceniany wysoko, przy czym wyjątkową, wysoko notowaną w kraju, pozycję posiadają szkoły muzyczne.
W prognozie kierunków rozwoju oświaty ważne miejsce przypada kształceniu, dokształcaniu i doskonaleniu zawodowemu nauczycieli. Od ich kwalifikacji i otwartości na zachodzące zmiany zależy jakość kształcenia. Dlatego też kierunki uzupełniającej edukacji nauczycieli powinny uwzględniać wszelkie aspekty przemian cywilizacyjnych.
Szczególnej uwagi wymagają obszary dotychczas zaniedbane, w tym kształcenie i dokształcanie dorosłych związane szczególnie ze zmianą zawodu. Bardzo ważne jest stworzenie możliwości kształcenia i dokształcania osobom zamieszkałym na terenach wiejskich, w szczególności popegeerowskim.
Równie ważnym obszarem rozważań i decyzji strategicznych jest wysoka jakość kształcenia i równy dostęp do edukacji, jak również uruchomienie w przyszłości wyższej szkoły biznesu.
1.4. Komunikacja, telekomunikacja
Powiat żagański położony w południowej części województwa lubuskiego graniczy z powiatami województwa dolnośląskiego. Istnieje wiele tradycyjnych powiązań z miejscowościami sąsiednich gmin – wynikające z usytuowania szkół, zakładów pracy i powiązań komunikacyjnych.
Historia podziałów administracyjnych powiatu odcisnęła piętno przyzwyczajeń oraz tradycyjnych kontaktów handlowych czy edukacyjnych mieszkańców dzisiejszego powiatu. Wschodnie gminy powiatu korzystały w przeszłości z połączeń komunikacyjnych oraz atrakcyjnej oferty rynku pracy powiatu polkowickiego oraz miasta Głogowa.
Mieszkańcy gminy Wymiarki z racji połączeń komunikacyjnych często wybierają Żary jako miejsce zakupów czy edukacji na poziomie średnim. Południowe obszary gminy Szprotawa korzystają z powiązań komunikacyjnych z Bolesławcem.
1.4.1. Komunikacja, transport publiczny
Motoryzacja
Ogólna liczba zarejestrowanych pojazdów w powiecie żagańskim na koniec 1999 r. wynosiła 25 974 pojazdy, w tym 18 031 samochodów osobowych. Charakterystyczny dla rozwoju motoryzacji indywidualnej wskaźnik, liczba zarejestrowanych samochodów na 1000 mieszkańców wyniosła 210 pojazdów osobowych i 32 - ciężarowych, podczas gdy w województwie lubuskim wynosiła 236 pojazdów samochodowych i 39 ciężarowych. Wydaje się to świadczyć o małej aktywności transportowej w powiecie.
Komunikacja zbiorowa
Komunikacja zbiorowa w zakresie ruchu osobowego jest obsługiwana przez Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej S.A. w Żarach, które pokrywa swoją siecią cały powiat. Większość miejscowości posiada co najmniej jeden przystanek autobusowy. Podstawowe kierunki komunikacji PKS obejmują trasy do Zielonej Góry, Wrocławia, Polkowic, Lubina, Kamiennej Góry i Zgorzelca (dla ruchu dalekobieżnego i średniodystansowego) oraz miejscowości na terenie powiatu żarskiego i żagańskiego (dla ruchu lokalnego). W Żaganiu ma siedzibę Miejski Zakład Komunikacji oferujący usługi transportu osobowego dla miejscowości wokół Żagania.
Drogi kołowe
Powiat żagański posiada specyficzne położenie komunikacyjne z uwagi na transgraniczne położenie, zarówno w układzie drogowym jak i kolejowym. Podstawową sieć dróg powiatu tworzą drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne, w tym:
- drogi krajowe o długości 60 km
- drogi wojewódzkie o długości 106 km
- drogi powiatowe o długości 378 km, w tym o nawierzchni twardej 333 km
- drogi gminne o długości 466 km.
Sieć dróg jest stosunkowo gęsta i równomiernie rozmieszczona. Wskaźnik dostępności wyrażony długością dróg na 100 km2 wynosi w powiecie 44,2 km, podczas gdy w województwie wskaźnik ten wynosi 55,8 km zaś w kraju – 79,6 km. Biorąc pod uwagę wysoką lesistość terenu oraz znaczny obszar zajęty przez wojsko należy uznać wskaźnik za korzystny dla powiatu.
Wskaźnik osiągalności liczony długością dróg na 1000 mieszkańców wynoszący dla powiatu 6,1 km przy 6,4 km dla województwa, należy również uznać za korzystny.
Przez teren powiatu przebiegają dwie ważne drogi krajowe prowadzące do przejść granicznych:
- Nr 18 (dawniej droga nr 12) o oznaczeniu międzynarodowym E36 na trasie Olszyna - Wrocław, zaliczana do tzw. korytarza paneuropejskiego III
- Nr 12 na trasie Łęknica – Żary – Żagań- Szprotawa – Głogów – Wschowa do Drohouska.
Ponadto w drogowym układzie komunikacyjnym powiatu ważną funkcję spełnia sześć odcinków dróg wojewódzkich, które przenoszą również ruch transgraniczny i krajowy między drogami krajowymi, wojewódzkimi i ważnymi miastami regionu i kraju.
Administrowaniem dróg wojewódzkich na terenie powiatu zajmuje się Zarząd Dróg Wojewódzkich z siedzibą w Zielonej Górze
Drogi gminne nie posiadając istotnego znaczenia dla komunikacji samochodowej, spełniają rolę uzupełniającą lub gospodarczą poprzez dodatkowe i uproszczone połączenie miejscowości. W wyjątkowo trudnej sytuacji znajduje się układ komunikacyjny miasta Żagania, który stanowi ważny węzeł drogowy o znaczeniu transgranicznym w kierunku Szprotawy, Nowej Soli i Głogowa.
W 1999 r. nakłady na utrzymanie dróg gminnych w powiecie wyniosły 1082,5 tys. zł., w tym na remonty – 578,3 tys. zł. Podstawowym problemem drogownictwa jest zły stan eksploatacyjny nawierzchni drogowych oraz wieloletnie zaniedbania w zakresie modernizacji ciągów drogowych.
Administrowaniem dróg krajowych zajmuje się, w imieniu Dyrekcji Generalnej Dróg Publicznych, Oddział Południowo – Zachodni GDDP we Wrocławiu – Biuro w Zielonej Górze.
Ograniczając się do najważniejszych, z transportowego punktu widzenia, dróg krajowych i wojewódzkich, stwierdzić można, że układ tych dróg jest korzystny dla powiatu.
Drogi powiatowe
Stan techniczny dróg powiatowych, a zwłaszcza nawierzchni jest znacznie gorszy od stanu dróg wojewódzkich. Z dokonanej oceny stanu technicznego dróg powiatowych wynika, że najpilniejsze potrzeby w zakresie budowy, modernizacji oraz odnowy nawierzchni występują na drogach:
- nr 49569 przez wieś Bożnów na długości 4,5 km ( modernizacja)
- nr 49542 na odcinkach od granicy powiatu przez Silno Małe do Wymiarek oraz od Lubieszowa przez Konin Żagański do drogi wojewódzkiej nr 296 o łącznej długości
- 10 km ( modernizacja)
- nr 49559 od Rudawicy przez wieś Pruszków do skrzyżowania z drogą powiatową
- nr 49555 na długości 3,4 km
- nr 49206 w miejscowości Chotków na odcinku 0,3 km (modernizacja)
- nr 49563 budowa drogi Nowa Kopernia – Bobrowice na odcinku 2,5 km
- nr 49544 budowa ulicy Górnej w Gozdnicy na długości 0,5 km
- nr 49563 budowa mostu w Bobrowicach przez rzekę Bóbr o długości 48 mb
- nr 49545 budowa mostu w Iłowej w ciągu ulicy Ogrodowej o długości 4,9 mb.
Transport kolejowy
Na terenie powiatu znajduje się 6 linii kolejowych, w tym 3 o znaczeniu krajowym, z których 2 doprowadzają ruch pociągów do przejść granicznych w Gubinku – Guben i Zasieki Forst. Dwie linie kolejowe funkcjonują w systemie AGTC co oznacza, że są liniami państwowymi o ważnym znaczeniu w systemie komunikacji kolejowej. Linia kolejowa relacji Żagań - Żary na odcinku 12 km jest dwutorowa, a pozostałe linie są jednotorowe. Linia Żagań – Zebrzydowa ( Jelenia Góra) posiada zawieszony ruch pociągów.
Łącznie na terenie powiatu jest 127 km linii kolejowych w następujących relacjach:
- Nr 14 Tuplice – Żary- Żagań – Szprotawa- Głogów o długości 41 km na terenie powiatu; zaliczona do linii pierwszorzędnych, czynna, niepaństwowa. Na odcinku od Żagania do Żar dwutorowa, stan techniczny toru dostateczny. Obciążenie ruchem pociągów – 16 par na dobę, roczne obciążenie toru 2,5 mln ton brutto; stacje i przystanki kolejowe w Żaganiu, Szprotawie, Niegosławicach, Bukowinie, Dzikowicach, Przedsławiu Szprotawskim;
- Nr 389 Żagań – Jankowa – Ruszów o długości 20 km na terenie powiatu, pierwszorzędna, państwowa, czynna, zaliczona do systemu AGCT (linie ważne). Dobowe obciążenie 1 para pociągów, obciążenie toru 200 tys. ton brutto na rok. Stan torów dostateczny. Przystanki w Żaganiu, Małomicach Lesznie Górnym;
- Nr 275 Gubinek- Lubsko – Bieniów – Zagań – Leszno Górne – Legnica o długości 16 km na terenie powiatu, czynna, pierwszorzędna, państwowa. Sześć par pociągów na dobę, roczne obciążenie toru 800 tys. ton brutto. Stan techniczny toru dostateczny. Przystanki w Żaganiu, Małomicach, Lesznie Górnym;
- Nr 371 Żagań - Nowa Sól o długości 18 km na terenie powiatu, pierwszorzędna, państwowa w systemie AGTC. Obecnie nieczynna z uwagi na uszkodzony most na Bobrze w okolicy Żagania. Wykorzystywana jako bocznica dojazdowa przez podmioty gospodarcze od strony Nowej Soli.
- Nr 380 Jankowa - Sanice o długości 18 km na terenie powiatu. Linia o znaczeniu miejscowym, państwowa na odcinku do Przewozu, wykorzystywana sporadycznie do celów wojskowych. Stan torów dostateczny.
- Nr 283 Żagań - Świętoszów - Zebrzydowa ( Jelenia Góra) na terenie powiatu 14 km. Linia niepaństwowa, drugorzędna, nieczynna z uwagi na brak zainteresowania przewozami osobowymi i towarowymi.
Czynniki ekonomiczne, eksploatacyjne i funkcjonalne spowodowały, że w ostatnich latach systematycznie i znacznie obniża się zainteresowanie transportem kolejowym, tak osobowym jak i towarowym. Trendy występujące w krajach zachodnich wskazują, że na pewnym etapie w wyniku zmian strukturalno – ekonomicznych, przewozy koleją wzrastają w sposób niezwykle dynamiczny – stają się opłacalne dla świadczącego przewozy jak i zlecającego usługę. Poza względami ekonomicznymi, transport kolejowy jest przyjazny dla środowiska.
Mając na uwadze możliwość wystąpienia podobnych zjawisk w gospodarce i funkcjonowaniu transportu nie rekomenduje się likwidacji linii kolejowych.
W sytuacji transportowej powiatu żagańskiego tj. funkcjonalnego układu drogowego i rozbudowanej sieci kolejowej możliwa jest w przyszłości koordynacja przewozu ładunków realizowana w oparciu o tzw. transportowe centra logistyczne. Rozwiązaniu takiemu sprzyja planowana budowa autostrady A -18 Wrocław - Olszyna.
Istnieje możliwość uruchamiania, po ocenie opłacalności, obecnie nieczynnych lub likwidowanych linii kolejowych w ramach przedsięwzięć publiczno-prywatnych.
1.4.2. Telekomunikacja
Łączność przewodowa
Poziom rozwoju telekomunikacji w powiecie jest stosunkowo zadowalający. Na telefoniczną sieć składają się: automatyczne centrale telefoniczne wraz z towarzyszącą siecią miejscową i przyłączami, do których wg stanu na 31.12. 1999 r. było przyłączonych 13 127 abonentów telefonicznych , co daje gęstość 153,2 abonentów telefonicznych na 1000 mieszkańców. Wskaźnik kształtuje się znacznie poniżej wskaźnika województwa lubuskiego, który wynosi 229 abonentów telefonicznych na 1000 mieszkańców.
W powiecie działają 23 placówki pocztowe oraz placówki usług telekomunikacyjnych. Na 1 punkt pocztowy przypada średnio 2 700 mieszkańców (średnia województwa 2 500, średnia krajowa 4933). Większość placówek jest zlokalizowana w Żaganiu i w Szprotawie.
Abonenci korzystający z publicznych aparatów telefonicznych zainstalowanych na terenie powiatu, mają możliwość połączeń w ruchu automatycznym ze wszystkimi abonentami w kraju i za granicą. Sieć telefoniczna w powiecie jak i w całym województwie lubuskim jest siecią analogową,
Stan techniczny sieci ocenić należy jako dobry, napowietrzne linie telefoniczne są w większości okablowane, co zwiększa niezawodność oraz zapewnia wyższe parametry techniczne.
W najbliższej perspektywie powinno nastąpić unowocześnienie systemu łączności przewodowej poprzez:
- wymianę istniejących central telefonicznych na nowoczesne w systemie cyfrowym,
- budowę cyfrowych członów centralowych (modułów abonenckich) w poszczególnych miejscowościach powiatu,
- budowę optotelekomunikacyjnych linii z systemami transmisji cyfrowej między centralami a członami centralowymi,
- zwiększenie wskaźnika gęstości abonentów telefonicznych poprzez instalację kolejnych stacji telefonicznych,
- instalację większej ilości telefonicznych aparatów publicznych.
W dalszej perspektywie, w związku z planowanym perspektywicznym rozwojem powiatu, konieczna jest znaczna rozbudowa sieci telefonicznej miejscowej oraz instalacja urządzeń komutacyjnych jak i budowa linii optotelekomunikacyjnych w rejonach o przewidywanym rozwoju.
Stwierdzić należy, że wskaźnik ilości abonentów na 1000 mieszkańców daleki od standardów Unii Europejskiej. Parametry infrastruktury telekomunikacyjnej muszą spełniać warunki techniczne Unii Europejskiej oraz zapewniać warunek kompatybilności systemów łączności.
Wydaje się, że szansą na poprawę dostępności telekomunikacyjnej jest wejście nowych operatorów na rynek usług telekomunikacyjnych.
Telefonia stacjonarna wymaga modernizacji cyfrowej i rozbudowy sieci międzymiastowych, a także budowy nowoczesnych węzłów telekomunikacyjnych.
Łączność bezprzewodowa
Na terenie powiatu zainstalowane są stacje bazowe telefonii komórkowej wszystkich operatorów telefonii komórkowej. Możliwe jest nawiązanie łączności wykorzystując komórkowe sieci telefoniczne „ERA” – GSM, „Plus” – GSM oraz PTK „Centertel”.
Ze względu na ukształtowanie terenu możliwe jest występowanie miejsc, z których nawiązanie łączności przy wykorzystaniu telefonów komórkowych może być utrudnione, lecz są to miejsca nieliczne.
Inne możliwości nawiązania łączności drogą radiową to sieć radiotelefoniczna użytku publicznego, której operatorem jest Telekomunikacja Polska S.A. Na terenie powiatu istnieją również systemy radiotelefonicznej łączności niepublicznej między in. MSWiA, Administracji Lasów Państwowych, Kolei Państwowych i inne).
]]>