Jesteś tutaj: Strona główna › Powiat Żagański › ... › wersja 25

Powiat Żagański

Szczegóły informacji

CHARAKTERYSTYKA POWIATU

Niniejszy dokument jest wersją archiwalną.

Informacja ogłoszona dnia 2003-08-11 15:26:29 przez Tomasz Makowski

1.1. Syntetyczna charakterystyka powiatu

Powiat żagański jest położony w południowo-wschodniej części województwa lubuskiego i graniczy na zachodzie poprzez powiat żarski z Niemcami, na wschodzie z województwem dolnośląskim (powiat zgorzelecki, powiat bolesławiecki), na północnym wschodzie - z powiatem nowosolskim oraz na południu – z powiatem zielonogórskim.

Przez powojenne półwiecze powiat tak jak i całe województwo znajdował się na peryferiach państwa polskiego i był wykorzystywany jako siedziba baz wojskowych Armii Radzieckiej. Okoliczności te wpłynęły na mniejszy zakres industrializacji niż w wielu innych regionach Polski.

Powiat żagański, podobnie jak i powiat żarski leży na szlakach tranzytowych z Niemiec na wschód i na południe Europy, w bezpośrednim sąsiedztwie osadniczego pasma o znaczeniu międzynarodowym (Berlin – Wrocław – Kijów) oraz pasma rozwojowego o znaczeniu regionalnym (Żary - Żagań – Leszno).

W przyszłości cały subregion Żary – Żagań – Szprotawa, posiadający „znaczący potencjał ludzki (ok. 100 tys. mieszkańców), dysponujący rozwiniętym węzłem drogowo-kolejowym oraz lotniskiem” może stać się jednym z głównych, obok Cottbus i Legnicy, węzłów osadniczych pasma Berlin – Wrocław. Warunkiem jest jednak rozwój usług turystycznych oraz usług spedycyjno-logistycznych, związanych z obsługą transportu i międzynarodowego handlu.

Powiat położony na części Nizin Środkowopolskich i Sasko-Łużyckich, posiada interesujące walory przyrodnicze. Krajobraz tworzą doliny Bobru, Kwisy i Czernej Wielkiej, wysoczyzny i morenowe wzgórza zachodniej części Wzgórz Dalkowskich i południowej części Wzgórz Żarskich, stożek Bobru, Kwisy i Czernej Wielkiej (Bory Dolnośląskie ), Pradolina Wrocławsko - Magdeburska (dolina Szprotawy) oraz Równina Szprotawska.

Powiat posiada umiarkowany klimat, obejmujący najcieplejszą dzielnicę Polski (wrocławską). Klimat cechuje krótka zima (poniżej miesiąca) o krótkim czasie zalegania pokrywy śnieżnej (ok.40 dni), z przewagą wiatrów zachodnich, południowo-zachodnich. Na warunki klimatyczne wpływają też układy niskiego ciśnienia, które występują przeciętnie przez 145 dni w roku.

Powiat posiada zasoby leśne obejmujące obszar 50 605 ha co stanowi prawie 45% powierzchni powiatu, przy średniej dla województwa 49,1% i Polski 28,2%. Największa lesistość cechuje gminę Gozdnica (69,5%), Iłowa (68,7%) oraz Wymiarki (64%). Lasy na terenie powiatu podlegają aż 6 nadleśnictwom. Najliczniejszym i najważniejszym gospodarczo gatunkiem na terenie powiatu jest sosna, która zajmuje blisko ok. 85-90% powierzchni leśnej, zależnie od nadleśnictwa. W strukturze wiekowej zdecydowanie przeważają drzewostany w wieku 50-55 lat.

Zasoby przyrodnicze powiatu podlegają różnym formom ochrony prawnej. W powiecie znajduje się rezerwat leśny Buczyna Szprotawska, rezerwat „Dąbrowa Brzeźnicka”, obszar chronionego krajobrazu (1090 ha), 81 pomników przyrody oraz 10 użytków ekologicznych. Na terenie powiatu znajdują się 2 parki obejmujące park w Żaganiu oraz park w Iłowej. Przedmiotem ochrony są także obszary leśne Wzgórz Dalkowskich, położone na północny zachód od Brzeźnicy, w sąsiedztwie rezerwatu „Dąbrowa Brzeźnicka”, a także Bory Dolnośląskie między Iłową a Gozdnicą oraz na północny zachód od Wymiarek.

Ważnym elementem wiążącym zespół miast Żagań, Szprotawę i Małomice oraz właściwie wszystkie większe miejscowości powiatu jest rzeka Bóbr oraz jej środkowe dorzecze. Rzeka Bóbr przepływa przez teren powiatu na odcinku 62 km, znajduje się na niej szereg stopni wodnych wykorzystywanych do celów energetycznych.
Do większych dopływów rzeki należą:

rzeka Kwisa o długości w granicach powiatu ok. 15 km, z ujściem do Bobru w Małomicach
rzeka Czerna Wielka o długości 31 km z ujściem do Bobru w Żaganiu
rzeka Brzeźnica o długości 21 km
rzeka Szprotawa

Na terenie powiatu występują złoża kopalin naturalnych obejmujących niewielkie złoża glin ogniotrwałych (rejon Małomic) oraz znaczne zasoby kruszywa naturalnego (w dolinie Bobru). W wyniku eksploatacji surowców mineralnych pozostają wyrobiska wymagające rekultywacji, których powierzchnia wynosi 109,6 ha ( 1999). W rejonie Gozdnicy znajdują się duże zasoby iłów szarych oraz zielonych wykorzystywanych do produkcji materiałów budowlanych.

Gleby w powiecie są zaliczane do grupy gleb polodowcowych; przeważają wśród nich gleby bielicowe oraz w mniejszym stopniu – gleby brunatne. Na północny-wschód od Żagania znajduje się większy kompleks gleb brunatnych o dobrej jakości bonitacyjnej III i IV klasy, zaś w dolinie Szprotawy - większy kompleks gleb bagiennych zajęty pod użytki zielone. Na uwagę zasługuje fakt występowania na północ od Szprotawy najlepszych gleb w województwie lubuskim obejmujących kompleks pszenno-buraczany dobry (gleby kl. III – IV). W okolicach Żagania i Szprotawy występuje ponadto kompleks żytnio- ziemniaczany średni. W części południowej powiatu (Bory Dolnośląskie) przeważają słabe gleby zaliczone do kompleksu żytnio- ziemniaczanego słabego i bardzo słabego a wyspowo średniego. Są to przeważnie gleby bielicowe, powstałe na piaskach luźnych i słabo gliniastych.

Wymienione cechy wpłynęły na ukształtowanie się sieci osadniczej i układu komunikacyjnego, także na rodzaj i lokalizację przemysłu, szczególnie, w większości dziś upadłego, przemysłu włókienniczego, tekstylnego, dziewiarskiego, metalowego, maszynowego, meblarskiego, spożywczego oraz na rozmieszczenie bazy usługowo-handlowej i rozwój rolnictwa.

Krajobraz kulturowy powiatu żagańskiego jest materialnym świadectwem bogatej historii tych terenów, wynikiem ścierania się wpływów niemieckich, polskich i czeskich. Zachowane elementy krajobrazu obejmujące budowle rezydencjonalne, sakralne, użyteczności publicznej, układy przestrzenne wsi i założeń pałacowo-parkowych, zabytkowe cmentarze stanowią charakterystyczne rysy krajobrazu powiatu, które podkreślają jego odrębność i wyjątkowość.

Należą do nich m.in. takie obiekty jak zespół urbanistyczno-krajobrazowy Żagania, w tym zespół poaugustiański z XII w., pałac z XVII-XVIII w, obiekty położone poza obszarem starego miasta w Żaganiu – Kościół p.w. Nawiedzenia NMP, Zespół Szpitalny z XIX w., zespół pałacowy z 1626 roku wraz z parkiem w Iłowej, gotycki zamek z XIV wieku w Witkowie, kościół wczesnogotycki z II p. XII wieku w Chrobrowie, wczesnogotyckie kościoły w Niegosławicach, w Bukowicy, w Mycielinie, gotycki kościół w Witoszynie, kościół barokowy z 1703 roku w Brzeźnicy i inne. W połączeniu z walorami krajobrazu składają się one na potencjalną wartość, która odpowiednio promowana, może stanowić o atrakcyjności turystycznej powiatu.

Powiat żagański jest jednym z 13 powiatów województwa lubuskiego. W skład powiatu wchodzi 9 gmin:

gminy miejskie: Żagań miasto (28 tys. mieszkańców), Gozdnica (3,8 tys.)
gminy miejsko-wiejskie: Iłowa (7,5 tys.), Małomice (5,7 tys.), Szprotawa (23,5 tys.)
gminy wiejskie: Brzeźnica ( 3,8 tys.), Niegosławice (4,7 tys.), Wymiarki (2,5 tys.), Żagań gmina (7 tys.).

Sieć osadniczą powiatu tworzy 5 miast i 98 innych miejscowości (wsie, osady, przysiółki, kolonie, leśniczówki). Mimo niskiego stopnia koncentracji sieci osadniczej (jedna jednostka miejska przypada na 278,8 km2, podczas gdy w województwie - na ok. 333 km², zaś w Polsce na ok. 370 km2) jest ona silnie zróżnicowana pod względem wielkości miast i ich położenia na obszarze powiatu.

Sieć osadnicza powiatu wyróżnia się:

skrajnym położeniem mniejszych miast: Iłowej, Gozdnicy oraz Małomic
koncentracją miejscowości w dolinie Bobru
rozrzedzeniem sieci osadniczej w południowej części powiatu zajętej przez duże kompleksy leśne użytkowanych w dużej części przez wojsko (Bory Dolnośląskie).

W 1999 r. powiat dysponował budżetem w wysokości 31 460,2 tys. zł zaś gminy powiatu dysponowały łącznie budżetem w wysokości 92 949 tys. zł co stanowiło 10,2 % dochodów wszystkich gmin w województwie lubuskim. Na jednego mieszkańca powiatu przypadało 367 zł dochodów i 365zł wydatków, przy średniej powiatów województwa lubuskiego wynoszącej 400 zł. Najwyższe dochody miały gminy: gmina miejska Żagań oraz miasto i gmina Szprotawa (odpowiednio 29 386 tys. zł i 23 828 tys. zł). Najniższymi dochodami dysponowała gmina Wymiarki (2 678 tys. zł).
Dochody gmin na 1 mieszkańca wyniosły średnio 1112 zł. Najwyższe dochody na jednego mieszkańca miała gmina Niegosławice (1191zł/osobę) i gmina Gozdnica (1184zł/osobę). Wydatki gmin na 1 mieszkańca wyniosły średnio 1169 zł, w tym wydatki na inwestycje – 197zł. Najwyższe wydatki na inwestycje na jednego mieszkańca miała gmina Niegosławice (389 zł/osobę), gmina Żagań (265 zł/osobę) oraz miasto i gmina Szprotawa (209zł/osobę).

1.2. Sytuacja demograficzna

Powiat zajmuje powierzchnię 1 394 km² co stanowi 8% powierzchni województwa a zamieszkiwany jest poprzez ok. 85 tys. ludności co stanowi 8,4% ludności województwa lubuskiego.

W miastach zamieszkuje ok. 52 tys. mieszkańców, co prawie stanowi 62% ludności powiatu, zaś na obszarach wiejskich - ok. 33 tys. mieszkańców. Największe miasta: Żagań i Szprotawa skupiają prawie 60 % ludności powiatu.

Średnia gęstość zaludnienia jest znacznie niższa od średniej krajowej i zbliżona do średniej w strefie przygranicznej. Gęstość zaludnienia w powiecie w 1999 r. wynosiła 76 osób/ km2 przy 73 osobach/ km2 w województwie lubuskim, na tle średniej krajowej wynoszącej 124osoby/m2.
Średnio w powiecie przypada 106 kobiet na 100 mężczyzn.

Prognoza ludności do roku 2030 w powiecie żagańskim (w tys. osób)
Rok	1999	2000	2005	2010	2015	2020	2025	2030
Liczba ludności	85,7	86	86,2	86,7	87,3	87,4	86,6	85,1

Źródło: Rocznik statystyczny województwa Lubuskiego 2000

Najważniejsze problemy społeczne, wynikające z przemian struktury wieku, do 2015 r., uwidocznią się w przebiegu następujących procesów:

wzrost liczby osób w grupie produkcyjnej przy istniejącym bezrobociu może stworzyć poważny problem na rynku pracy;
zatrudnienie jak największej liczby osób będzie najważniejszą sprawą do rozwiązania w najbliższym okresie,
spadek liczby młodzieży w wieku szkoły podstawowej i średniej wywoła problemy w systemie oświaty i w systemie kształcenia (zmiana sieci szkół, redukcja kadry nauczycielskiej itd.),
wiek emerytalny będą osiągały liczne roczniki powojennego wyżu demograficznego z lat 1950-tych, co oznacza konieczność zwiększenia zakresu opieki i usług służby zdrowia dla tej grupy wiekowej.

Długookresowa prognoza demograficzna województwa lubuskiego do roku 2030 wskazuje na istotną zmianę trendu po roku 2015. Około roku 2015 r. liczba ludności osiągnie najwyższy poziom i zacznie spadać. Podobne tendencje wystąpią na terenie całej Polski. Przewiduje się, że liczba ludności Polski osiągnie najwyższy poziom w 2015 r. (ok. 39 milionów), a następnie zacznie maleć.

1.3. Infrastruktura społeczna

1.3.1. Zatrudnienie i bezrobocie

W powiecie żagańskim liczba pracujących w 1999 r. spadła w stosunku do 1998 r. i wyniosła 13 597 osób, z czego 2200 osób - na obszarach wiejskich.

Podstawowe prawidłowości w kształtowaniu się liczby pracujących są następujące:

spadek liczby zatrudnionych w rolnictwie i w przemyśle,
znaczny spadek liczby pracujących w budownictwie,
spadek liczby pracujących w handlu i usługach i w transporcie,
wzrost liczby pracujących w obsłudze nieruchomości i firm,
niewielki spadek liczby pracujących w edukacji,
znaczny spadek liczby pracujących w ochronie zdrowia.

W powiecie dominują pracujący w usługach. Liczba osób pracujących w usługach w 1999 roku wyniosła 6390 osób, co stanowiło 47 % ogółu pracujących. Uzasadnione wydaje się twierdzenie, że w najbliższych latach wystąpi zmiana struktury zatrudnienia na korzyść sektorów o charakterze usługowym.

W powiecie występuje znaczący udział pracujących w przemyśle i w budownictwie (prawie 40%) oraz niewielki udział pracujących w rolnictwie. Wyraźnie załamał się rynek pracy w handlu i ochronie zdrowia, przy czym pierwsze zjawisko wiąże się z likwidacją wielu małych sklepów i hurtowni zaś drugie - z reformą służby zdrowia w Polsce. Wystąpiło także zjawisko redukcji zatrudnienia w tradycyjnych branżach przemysłu.

W powiecie w 1999 r. liczba bezrobotnych wyniosła 7715 osób. Liczba bezrobotnych w 2000 r. na koniec czerwca wynosiła 8120 osób, zaś na koniec roku wzrosła do 9404 osób. Najwięcej osób bezrobotnych było w mieście i gminie Szprotawa oraz w Żaganiu. Wzrost liczby bezrobotnych wiąże się ze spadkiem liczby podmiotów gospodarczych, które zawieszają bądź kończą działalność oraz upadłościami przedsiębiorstw (spółek) Skarbu Państwa. Stopa bezrobocia na koniec 2000 r. wynosiła 28,26 % i kształtowała się na poziomie znacznie wyższym od średniej województwa (20,52%).

Głównym problemem rynku pracy w powiecie jest sprostanie w najbliższym pięcioleciu popytowi na miejsca pracy, generowanemu przez wysoką stopę bezrobocia i wkraczaniem młodych ludzi na rynek pracy.

1.3.2. Ochrona zdrowia

Świadczenia zdrowotne w powiecie są realizowane są na ogół na zadowalającym poziomie, choć wiele osób krytycznie ocenia jakość świadczonych usług. Generalnie zdaje egzamin system oparty o lekarza rodzinnego, dlatego powinien on być nadal rozwijany.

Powiat dysponował przed reformą łącznie 337 łóżkami szpitalnymi w samodzielnych publicznych zakładach pomocy zdrowotnej w Żaganiu i w Szprotawie. Szpitale publiczne w Żaganiu i w Szprotawie są zlokalizowane w odległości ok. 17 km od siebie.

System lecznictwa w powiecie uzupełniają:

SPZOZ Obwód Lecznictwa Kolejowego w Żaganiu, którego kontrakt z LRKCH na rok 2000 r. obejmował poradnię chirurgiczną, ginekologiczną, laryngologiczną oraz okulistyczną;
niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej i lekarskie gabinety prywatne, których liczba w ostatnim czasie szybko wzrosła.

Warunkiem funkcjonowania zdecydowanej większości jednostek ochrony zdrowia jest zawarcie kontraktów z Lubuską Kasą Chorych.

Szpitale w Żaganiu i w Szprotawie posiadają po cztery podstawowe oddziały oraz Oddział Intensywnej Opieki Medycznej i Oddział Pomocy Doraźnej. Szpital w Żaganiu dysponuje ponadto oddziałem pulmonologicznym zaś szpital w Szprotawie posiada dodatkowo Zakład Opiekuńczo-Leczniczy. Brak jest natomiast w obu szpitalach poradni kardiologicznej i ortopedycznej.

Aktualna sytuacja finansowa obu szpitali jest bardzo zła, gdyż w 2001 r. zmniejszyły się wpływy z kasy chorych i wzrosły straty. Ponadto duże zasoby szpitalne w sąsiednim powiecie żarskim tworzą nadpodaż usług szpitalnych w całym subregionie żarsko-żagańskim.

Warunkiem dalszego nieprzerwanego świadczenia usług zdrowotnych w powiecie żagańskim jest podjęcie działań restrukturyzacyjnych służby zdrowia we wszystkich obszarach, co powinno umożliwić w efekcie obniżenie kosztów funkcjonowania przy utrzymaniu ciągłości świadczonych usług i poprawie ich jakości.

Działania restrukturyzacyjne obu szpitali wymagają zamiany systemu organizacji i zarządzania, reorganizacji systemu świadczenia usług, restrukturyzacji oddziałów, zmiany systemu zarządzania kadrami, wdrożenia systemu budżetowania i controllingu, wdrożenia marketingu i promocji usług.

W szczególności konieczne jest podjęcie następujące działań:

podjęcie decyzji w sprawie systemu organizacji lecznictwa szpitalnego na terenie powiatu;
wydzielenie podstawowej opieki zdrowotnej;
wydzielenie specjalistycznego lecznictwa ambulatoryjnego i rozszerzenie oferty usług specjalistycznych m.in. utworzenie poradni kardiologicznej, poradni endokrynologicznej, poradni ortopedycznej, poradni gastrologicznej;
reorganizacja bazy łóżkowej;
prywatyzacji wybranych obszarów usług lecznictwa szpitalnego;
prywatyzacji usług pomocniczych (pralnia, kuchnia itp.),
restrukturyzacji bazy szpitalnej, zagospodarowania zbędnego majątku.

Budowanie bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców powiatu wymaga ponadto podjęcia przez starostwo powiatowe współpracy z zarządami gmin w zakresie:

zapobiegania i rozwiązywania problemów uzależnienia;
rozwoju profilaktyki i promocji zdrowia; istnieje konieczność objęcia uczniów aktywną opieką medyczną i profilaktyką zdrowotną;
stworzenia wspólnego systemu rozwoju profilaktyki, usprawnienia wczesnej diagnostyki i promocji zdrowia, co powinno:
zmniejszyć ryzyko wystąpienia tzw. chorób cywilizacyjnych,
ograniczyć możliwości wystąpienia chorób zakaźnych,
ograniczyć szkody zdrowotne związane z niewłaściwymi warunkami i trybem życia mieszkańców,
zwiększyć efektywność leczenia nowotworów, cukrzycy oraz chorób układu krążenia.

Programy promocyjne i profilaktyczne w powiecie wymagają jednak pozyskania na ten cel dodatkowych środków finansowych.

1.3.3. Kultura fizyczna i sport

Obszary, na których realizowane są działania kultury fizycznej, to wychowanie fizyczne, rekreacja i turystyka, rehabilitacja ruchowa oraz sport. W powiecie żagańskim istnieje sieć placówek oświatowych, wypełniających zadania z tego zakresu oraz ok. 46 klubów sportowych i 6 organizacji turystycznych. Do najbardziej znanych należą: klub piłki nożnej „Czarni Żagań” oraz klub speleologiczny „BOBRY”.

Mimo dużych osiągnięć, efekty tych działań są niewielkie, bowiem ogólny poziom sprawności fizycznej społeczeństwa jest niski, co dokumentują rezultaty przeprowadzanych badań. Przyczyn tego upatrywać należy w niewystarczającej liczbie i złym stanie istniejących obiektów, słabym poziomie kadry szkoleniowej a przede wszystkim w niskim poziomie świadomości społecznej, której rezultatem jest mały odsetek osób uprawiających sport i rekreację oraz w braku rozwiązań systemowych dotyczących finansowania kultury fizycznej.

Promowanie zdrowego stylu życia i uczestnictwa w kulturze fizycznej może być jednym z najważniejszych zadań powiatu i poszczególnych gmin. Należy rozbudować bazę, na której opierałby się rozwój kultury fizycznej i sportu. Jednym z priorytetów winno być poszerzenie istniejącej bazy dla potrzeb turystyki i rekreacji.

1.3.4. Kultura

Poziom uczestnictwa społeczności powiatu w życiu kulturalnym maleje, o czym świadczy spadek większości tradycyjnych wskaźników dotyczących kultury w ostatnich latach.

Należy tu jednak zwrócić uwagę na fakt, że zmienia się model uczestnictwa w kulturze. Ubożenie środowisk kultury, obniżenie jakości oferty kulturalnej nie przyciąga nowych widzów i słuchaczy, zniechęca zaś dotychczasowych uczestników życia kulturalnego.

W powiecie żagańskim działa wiele jednostek upowszechniania kultury, m.in. kina, Muzeum Martyrologii Alianckich Jeńców Wojennych (Stalag VIII c), Skansen Maszyn Rolniczych przy Zespole Szkół Rolniczych w Henrykowie CKU, Izba Pamięci w Szprotawie oraz miejskie i gminne ośrodki i domy kultury, do których należą: Żagański Pałac Kultury, Szprotawski Dom Kultury, Dom Kultury w Gozdnicy, Małomicki Dom Kultury, Gminny Ośrodek Kultury w Niegosławicach, Gminne Centrum Kultury i Sportu w Iłowej oraz Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteka w Wymiarkach.

Znaczącą role w promocji i organizacji życia kulturalnego powiatu odgrywają Żagański Pałac oraz środowisko skupione wokół Szkoły Muzycznej w Żaganiu.

Działalnością kulturalną w regionie zajmują się również placówki biblioteczne: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Żaganiu, Biblioteka Pedagogiczna w Żaganiu i Szprotawie oraz biblioteki miejskie i gminne.

Większość placówek kulturalnych koncentruje się w Żaganiu i w Szprotawie. Panuje powszechne odczucie, że w okresie ostatnich lat zmalał poziom uczestnictwa społeczności gmin w życiu kulturalnym. Należy tu wziąć pod uwagę fakt, że zmienił się model uczestnictwa w kulturze.

Na terenie powiatu działa wiele ludowych zespołów artystycznych:

Zespół Górali Czadeckich z Brzeźnicy
Zespół „Gościeszowianki” z Gościeszowic
Zespół BUKI
Zespół „Wichowianki” z Wichowa
Zespół „Słowianki” z Jankowej Żagańskiej
Zespół „Mycielinianki” z Mycielina

Wizytówką kultury etnicznej powiatu jest Zespół Górali Czadeckich z Brzeźnicy.

W powiecie są organizowane liczne imprezy, często o długoletniej tradycji, które uzupełniają ofertę kulturalną. Zaliczyć do nich należy m.in. koncerty muzyczne orkiestry Szkoły Muzycznej z Żagania, Letnią Akademię Muzyczną w Żaganiu, Ogólnopolski Turniej Pianistyczny Dzieci i Młodzieży w Żaganiu, coroczny żagański „Jarmak Michała”, Letni Festiwal Muzyki Organowej w Iłowej, Międzynarodowe Prezentacje Orkiestr Dętych i Strażackich i Gminnych w Iłowej, Powiatowe Spotkania Grup Kolędniczych i Jasełkowych w Pałacu żagańskim (XI edycja), Powiatowy Konkurs Recytatorski organizowany przez Żagański Pałac Kultury i Szprotawski Dom Kultury, Spotkania „Na Pasionku” ( II edycja) w Brzeźnicy, Regionalny Przegląd Dorobku Kulturalnego Społeczności Lokalnych w Niegosławicach (V edycja), Miedzywojewódzkie Spotkania Grup Śpiewaczych „Ziemia i Pieśń” w Szprotawie, „Lato Ceramików” w Gozdnicy oraz wiele innych imprez.

Odrębna oferta kulturalna kierowana jest do dzieci i młodzieży, które mogą rozwijać swoje uzdolnienia w zespołach artystycznych i kołach zainteresowań prowadzonych przez domy kultury, szkoły i ogniska artystyczne.
Działalność edukacyjną w zakresie muzyki prowadzą Szkoła Muzyczna I stopnia oraz II stopnia w Żaganiu (ok. 300 uczniów) oraz Szkoła Muzyczna I stopnia w Szprotawie.
Światową sławę zdobywa absolwent Szkoły Muzycznej w Żaganiu, wirtuoz skrzypiec, 17-letni Jarosław Nadrzycki, obecnie student Akademii Muzycznej w Poznaniu.

Priorytetem w dziedzinie kultury powinno być z jednej strony wykorzystanie potencjału kulturalnego powiatu dla jego promocji na zewnątrz, a z drugiej wzmocnienie istniejących i pobudzanie nowych potrzeb kulturalnych wśród jego mieszkańców.

1.3.5. Bezpieczeństwo publiczne

Powiat żagański należy do bardziej bezpiecznych rejonów województwa lubuskiego. Zagrożenie przestępczością w powiecie nie odbiega od tendencji ogólnokrajowych. Należy zwrócić uwagę, że rosnące w ostatnich latach bezrobocie oraz położenie przygraniczne są głównymi przyczynami wzrostu aktywności przestępczej na terenie powiatu. Szczególnie zagrożoną przestępczością kryminalną trasą jest droga Olszyna-Wrocław. Specyfiką jest udział w działalności przestępczej grup rosyjsko-języcznych w przestępstwach popełnianych na drogach przygranicznych wobec obywateli państw WNP.

W Żaganiu znajduje się Powiatowa Komenda Policji zaś w Szprotawie funkcjonuje Komisariat Policji. W związku z reorganizacją wewnętrznych struktur policji w kraju nieznana jest przyszłość komisariatu w Iłowej po wdrożeniu reformy – komisariat nie spełnia normy 25 zatrudnionych.

W 1999 r. w powiecie żagańskim miały miejsce 2322 przypadki przestępstw, z tego większość stanowiły przestępstwa kryminalne. Wśród przestępstw dominują kradzieże samochodów, włamania do samochodów, włamania do obiektów handlowych: kradzieże produktów spożywczych, kradzieże sprzętu RTV.
Wskaźnik wykrywalności kształtował się na poziomie poniżej wskaźnika dla województwa lubuskiego (58,7) i wynosił 55,8. Liczba zdarzeń drogowych powiatu wynosząca 421 należała do najniższych w powiatach województwa.

Dużym obszarem zagrożeń bezpieczeństwa jest zagrożenie komunikacyjne. Powiatowa Komenda Policji w Żaganiu nadzoruje 9 tras o łącznej długości 185 km obejmujących drogi i węzły kołowe.
Podstawowymi przyczynami wypadków drogowych są:

niedostosowanie szybkości jazdy do warunków panujących na drodze,
zły stan nawierzchni drogowej,
braki w wyszkoleniu kierowców,
znaczny wzrost ogólnej liczby pojazdów na drogach oraz zły stan techniczny pojazdów,
wzrost szybkości jazdy.

Znaczne zagrożenie stanowią także przewozy substancji niebezpiecznych.

Poprawa bezpieczeństwa na drogach i ulicach, zależna od władz powiatu, jest możliwa m.in. poprzez:

bieżące naprawy oświetlenia dróg i ulic,
poprawę stanu technicznego dróg (remonty, modernizacje),
poprawę oznakowania dróg.

Kolejnym istotnym obszarem zagrożeń bezpieczeństwa jest zagrożenie pożarowe.
Powiat żagański charakteryzuje się wysokim zagrożeniem pożarowym. Decydujący wpływ ma na to duży obszar zalesienia i struktura występujących drzewostanów. Czynnikiem zwiększającym zagrożenie w tym zakresie jest bardzo duża penetracja lasu przez człowieka.
Ilość pożarów w ciągu roku zależy praktycznie od warunków atmosferycznych a w szczególności od opadów deszczu w okresie wiosenno-letnim i jesiennym. Średnie opady w skali roku wynoszą ok. 650 mm przy średniej temperaturze 7,7 o C, co w połączeniu z glebami o dużej przepuszczalności wody, na których w większości rosną lasy, stwarza duże zagrożenie pożarowe. Pożary lasów stanowią ok. 40 % ogólnej liczby pożarów.
Drugim co do wielkości obszarem zagrożeń pożarowych jest rolnictwo – pożary pozostałości roślinnych, zboża na pniu, obiektów inwentarskich i stodół (ok. 30 % pożarów).

Stan sieci hydrantów na terenie powiatu oceniany jest jako zaledwie dostateczny.
Stan techniczny pojazdów i dotychczasowe wyposażenie Straży Pożarnej jest nienajlepszy.

Teren powiatu jest zabezpieczony przez zawodową Państwową Straż Pożarną i jednostki ochotniczych straży pożarnych. W powiecie, na mocy zawartych porozumień, mogą być wykorzystywane do działań ratowniczo-gaśniczych jednostki wojskowej ochrony przeciwpożarowej zlokalizowane na terenie powiatu. Jednostką organizacyjną odpowiedzialną za organizację ochrony przeciwpożarowej jest Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Żaganiu, w której skład wchodzi Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza w Żaganiu oraz Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza w Szprotawie.

Ważnym działaniem powiatu jest edukacja dzieci i młodzieży szkolnej poprzez wprowadzenie w szkołach podstawowych i gimnazjach zajęć w zakresie zagrożeń bezpieczeństwa i sposobów przeciwdziałania.

Niezbędne jest przygotowanie pakietu działań, w systemie działań antykryzysowych, na rzecz zwalczania przestępczości lokalnej, poprawy bezpieczeństwa na drogach, udrożnienia komunikacji społecznej, zwiększenia skuteczności służb. Uwagę zwraca propozycja idei „Partnerstwo dla bezpieczeństwa” jako istotnego czynnika poprawy bezpieczeństwa publicznego.

Ważnym elementem systemu bezpieczeństwa będzie Powiatowe Centrum Powiadamiania Ratunkowego, które będzie utworzone na dotychczasowych powiatowych stanowiskach kierowania Państwowej Straży Pożarnej. System będzie miał za zadanie natychmiastowe i jednoczesne powiadamianie oraz dysponowanie podmiotami realizującymi ratownictwo medyczne, chemiczne, ekologiczne, techniczne oraz gaszenia pożarów.

PCPR będzie się składało ze Stanowiska Kierowania Państwowej Straży Pożarnej, Centrum Powiadamiania Ratunkowego, Systemu Ratownictwa Medycznego obejmującego: Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR), pomoc lekarską i przedlekarską na miejscu zdarzenia oraz transport medyczny (karetki „R” i „W”).
Koszty leczenia szpitalnego w SOR finansowane będą przez samorządy powiatowe i kasy chorych na zasadach określonych w ustawie o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.

PCPR oraz Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego stanowić będą kluczowe elementy Krajowego Systemu Ratowniczego i Ochrony Ludności na terenie powiatu.

1.3.6. Bezpieczeństwo sanitarne

Powiat żagański w zakresie bezpieczeństwa sanitarnego nie wyróżnia się spośród pozostałych powiatów województwa lubuskiego.
Wskaźniki zapadalności na choroby zakaźne (grypa, nagminne zapalenie przyusznic, ospa wietrzna, wirusowe zapalenie wątroby, różyczka, płonica, biegunka, zatrucia pokarmowe) nie odbiegały od wskaźników zapadalności z lat ubiegłych poza nagminnym zapaleniem przyusznic, gdzie w 1999 r. odnotowano ponad dwukrotny wzrost zachorowań w stosunku do roku 1998 i 35-krotny w stosunku do roku 1997.

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Żaganiu prowadzi nadzór sanitarny nad ok. 2000 obiektami. Nadzór obejmuje realizację szczepień ochronnych, higienę dzieci i młodzieży, kontrolę w zakresie higieny żywności i żywienia oraz kontrolę w zakresie dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji. W 1999 r. w nadzorze pozostawało 65 placówek służby zdrowia, ponad 800 obiektów żywieniowo-żywnościowych oraz 78 placówek szkolno-przedszkolnych.

Podstawowym problemem PSSE w Żaganiu jest brak środków na remonty i modernizację pomieszczeń, braki w wyposażeniu oraz zaległości w zapłacie (ZOZ-y). Stan laboratorium, usytuowanego w niefunkcjonalnych pomieszczeniach, nie remontowanego od wielu lat i źle wyposażonego stwarza duże zagrożenie i wymaga podjęcia natychmiastowych działań.
Ważnym działaniem powiatu jest edukacja dzieci i młodzieży szkolnej poprzez wprowadzenie w szkołach podstawowych i gimnazjach zajęć w zakresie oświaty zdrowotnej, higieny oraz promocji zdrowia dzieci i młodzieży. W szczególności zwrócona jest uwaga na profilaktykę AIDS i narkomanii.

Poprawa bezpieczeństwa sanitarnego-epidemiologicznego wymaga poprawy poziomu oświaty zdrowotnej oraz kompleksowego rozwiązania problemu odpadów specjalnych oraz odpadów problemowych (niebezpiecznych) a w szczególności:

stworzenia i realizacji programu zabezpieczenia i utylizacji odpadów specjalnych (baterie, jarzeniówki, przeterminowane leki i in.).
stworzenia i realizacji programu zabezpieczenia i utylizacji odpadów medycznych.

1.3.7. Polityka społeczna

Pomoc społeczna
Zmiany spowodowane transformacją ustrojową sprawiły, że polityka społeczna stanęła przed starymi (alkoholizm, brak wykształcenia, agresja jako jedyny wzór rozwiązywania konfliktów, niezaradność życiowa, niechęć do pracy, uzależnienie od pomocy socjalnej państwa), jak i nowymi kwestiami społecznymi (bezrobocie, żebractwo, ubóstwo, narkomania i wykluczenie społeczne). Pokonywanie tego typu zagrożeń winno stać się celem polityki społecznej, a szczególnie jej instrumentu, pomocy społecznej.

W powiecie funkcjonuje Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Żaganiu, Punkt Interwencji Kryzysowej, 2 poradnie psychologiczno- pedagogiczne; w Żaganiu oraz w Szprotawie, Klub Seniora, Klub Amazonki, Klub Abstynenta, Osada readaptacyjna „Solidarni Plus” w Lutynce (organizacja Monar), Dom Samotnej Matki prowadzony przez stowarzyszenie Św. Wincentego a Paulo w Żaganiu oraz placówka Polskiego Czerwonego Krzyża. Funkcjonują także 124 rodziny zastępcze, opiekujące się 153 dziećmi.

W gminach powiatu funkcjonuje 9 ośrodków pomocy społecznej, które zatrudniały 108 pracowników (stan na koniec 1999 r.). Ośrodki są jednostkami budżetowymi realizującymi zadania własne i zlecone przez administrację rządową w zakresie pomocy społecznej.

W powiecie brak jest dotychczas domów pomocy społecznej dla osób starszych
i niepełnosprawnych, placówek opiekuńczo - wychowawczych, hospicjum.

Niepełnosprawność
Podanie pełnej liczby osób niepełnosprawnych zamieszkujących powiat żagański nie jest możliwe ze względu na brak szczegółowych statystyk w tym zakresie. Wg danych PFRON na terenie powiatu żagańskiego mieszka ok. 16 100 osób niepełnosprawnych.

Podstawowym problemem osób niepełnosprawnych są bariery architektoniczne w budynkach, szczególnie w obiektach publicznych oraz bariery psychologiczne, których likwidacja umożliwiłaby niepełnosprawnym pełniejsze uczestnictwo w życiu publicznym.
Szansą osób niepełnosprawnych na pokonanie barier może być w przyszłości rozwój technologii cyfrowych, który umożliwi im pełniejszy udział w życiu społecznym i zawodowym.

1.3.8. Oświata

W wyniku ogólnokrajowej reformy system oświaty i wychowania w powiecie żagańskim uległ zasadniczym zamianom z dniem 1.09.1999 r. Zmianom uległa zarówno struktura szkolnictwa jak i profile kształcenia.

System oświatowy tworzą przedszkola, szkoły i placówki szkolno-wychowawcze na poziomie podstawowym i gimnazjalnym prowadzone przez gminy oraz szkoły średnie prowadzone przez Starostwo Powiatowe w Żaganiu.
Dostęp do edukacji podstawowej, zwłaszcza do przedszkoli w powiecie jest zróżnicowany. Reforma systemu edukacji spowodowała zmiany w rozmieszczeniu szkół podstawowych. Ciężar utrzymania szkół podstawowych i gimnazjów spoczywa na gminach. Szkoły gimnazjalne winny zapewniać wysoką jakość kształcenia oraz powszechną dostępność do niego. Trudności wynikające z oddalenia szkół od miejsca zamieszkania uczniów w istotny sposób utrudniają dostęp do edukacji. Reforma wprowadziła radykalne zmiany w zatrudnieniu nauczycieli. Z jednej strony wzrósł udział nauczycieli bez pensum dydaktycznego, z drugiej strony istnieje duże zapotrzebowanie na nauczycieli języków obcych i informatyki.
Prognozy w odniesieniu do szkół podstawowych zakładają zachowanie stanu obecnego. Gimnazja stały się kluczowym elementem systemu edukacji. Jakość kształcenia oraz nadanie uczniom właściwej orientacji życiowej i zawodowej to najważniejsze zadanie gimnazjów.

W szkolnictwie średnim powiatu w 1999 r. funkcjonowało łącznie 28 szkół, w których uczyło 209 nauczycieli i do których uczęszczało 4346 uczniów. Szkolnictwo średnie kształci młodzież w kierunkach zawodowych zgodnie z zapotrzebowaniem rynku pracy:

w Żaganiu działają dwie szkoły średnie zawodowe: Zespół Szkół Tekstylno – Handlowych, Zespół Szkół Mechanicznych oraz Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Stefana Banacha; planowane jest utworzenie Centrum Kształcenia Zawodowego;
w Szprotawie działają: Zespół Szkół Zawodowych w Szprotawie, Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego, Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Henrykowie;
w Wiechlicach funkcjonuje Hufiec OHP kształcący zawodowo uczniów z południowo-zachodniej Polski.
Od 2000 r. w oparciu o bazę dydaktyczną szkoły w Henrykowie uruchomiono punkt zamiejscowy Akademii Rolniczej we Wrocławiu na Wydziale Rolniczym oraz Biologii i Hodowli Zwierząt, w którym obecnie na pierwszym roku studiuje 55 studentów;
w Iłowej działa Zespół Szkół Rolniczych.

W powiecie działają ponadto szkoły artystyczne posiadające duże osiągnięcia:

Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Żaganiu
Samorządowa Szkoła Muzyczna II stopnia w Żaganiu
Państwowa szkoła muzyczna I stopnia w Szprotawie.

Poziom kształcenia w szkołach średnich jest oceniany wysoko, przy czym wyjątkową, wysoko notowaną w kraju, pozycję posiadają szkoły muzyczne.
W prognozie kierunków rozwoju oświaty ważne miejsce przypada kształceniu, dokształcaniu i doskonaleniu zawodowemu nauczycieli. Od ich kwalifikacji i otwartości na zachodzące zmiany zależy jakość kształcenia. Dlatego też kierunki uzupełniającej edukacji nauczycieli powinny uwzględniać wszelkie aspekty przemian cywilizacyjnych.

Szczególnej uwagi wymagają obszary dotychczas zaniedbane, w tym kształcenie i dokształcanie dorosłych związane szczególnie ze zmianą zawodu. Bardzo ważne jest stworzenie możliwości kształcenia i dokształcania osobom zamieszkałym na terenach wiejskich, w szczególności popegeerowskim.

Równie ważnym obszarem rozważań i decyzji strategicznych jest wysoka jakość kształcenia i równy dostęp do edukacji, jak również uruchomienie w przyszłości wyższej szkoły biznesu.

1.4. Komunikacja, telekomunikacja

Powiat żagański położony w południowej części województwa lubuskiego graniczy z powiatami województwa dolnośląskiego. Istnieje wiele tradycyjnych powiązań z miejscowościami sąsiednich gmin – wynikające z usytuowania szkół, zakładów pracy i powiązań komunikacyjnych.

Historia podziałów administracyjnych powiatu odcisnęła piętno przyzwyczajeń oraz tradycyjnych kontaktów handlowych czy edukacyjnych mieszkańców dzisiejszego powiatu. Wschodnie gminy powiatu korzystały w przeszłości z połączeń komunikacyjnych oraz atrakcyjnej oferty rynku pracy powiatu polkowickiego oraz miasta Głogowa.
Mieszkańcy gminy Wymiarki z racji połączeń komunikacyjnych często wybierają Żary jako miejsce zakupów czy edukacji na poziomie średnim. Południowe obszary gminy Szprotawa korzystają z powiązań komunikacyjnych z Bolesławcem.

1.4.1. Komunikacja, transport publiczny

Motoryzacja
Ogólna liczba zarejestrowanych pojazdów w powiecie żagańskim na koniec 1999 r. wynosiła 25 974 pojazdy, w tym 18 031 samochodów osobowych. Charakterystyczny dla rozwoju motoryzacji indywidualnej wskaźnik, liczba zarejestrowanych samochodów na 1000 mieszkańców wyniosła 210 pojazdów osobowych i 32 - ciężarowych, podczas gdy w województwie lubuskim wynosiła 236 pojazdów samochodowych i 39 ciężarowych. Wydaje się to świadczyć o małej aktywności transportowej w powiecie.

Komunikacja zbiorowa
Komunikacja zbiorowa w zakresie ruchu osobowego jest obsługiwana przez Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej S.A. w Żarach, które pokrywa swoją siecią cały powiat. Większość miejscowości posiada co najmniej jeden przystanek autobusowy. Podstawowe kierunki komunikacji PKS obejmują trasy do Zielonej Góry, Wrocławia, Polkowic, Lubina, Kamiennej Góry i Zgorzelca (dla ruchu dalekobieżnego i średniodystansowego) oraz miejscowości na terenie powiatu żarskiego i żagańskiego (dla ruchu lokalnego). W Żaganiu ma siedzibę Miejski Zakład Komunikacji oferujący usługi transportu osobowego dla miejscowości wokół Żagania.

Drogi kołowe
Powiat żagański posiada specyficzne położenie komunikacyjne z uwagi na transgraniczne położenie, zarówno w układzie drogowym jak i kolejowym. Podstawową sieć dróg powiatu tworzą drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne, w tym:

drogi krajowe o długości 60 km
drogi wojewódzkie o długości 106 km
drogi powiatowe o długości 378 km, w tym o nawierzchni twardej 333 km
drogi gminne o długości 466 km.

Sieć dróg jest stosunkowo gęsta i równomiernie rozmieszczona. Wskaźnik dostępności wyrażony długością dróg na 100 km2 wynosi w powiecie 44,2 km, podczas gdy w województwie wskaźnik ten wynosi 55,8 km zaś w kraju – 79,6 km. Biorąc pod uwagę wysoką lesistość terenu oraz znaczny obszar zajęty przez wojsko należy uznać wskaźnik za korzystny dla powiatu.
Wskaźnik osiągalności liczony długością dróg na 1000 mieszkańców wynoszący dla powiatu 6,1 km przy 6,4 km dla województwa, należy również uznać za korzystny.

Przez teren powiatu przebiegają dwie ważne drogi krajowe prowadzące do przejść granicznych:

Nr 18 (dawniej droga nr 12) o oznaczeniu międzynarodowym E36 na trasie Olszyna - Wrocław, zaliczana do tzw. korytarza paneuropejskiego III
Nr 12 na trasie Łęknica – Żary – Żagań- Szprotawa – Głogów – Wschowa do Drohouska.

Ponadto w drogowym układzie komunikacyjnym powiatu ważną funkcję spełnia sześć odcinków dróg wojewódzkich, które przenoszą również ruch transgraniczny i krajowy między drogami krajowymi, wojewódzkimi i ważnymi miastami regionu i kraju.

Administrowaniem dróg wojewódzkich na terenie powiatu zajmuje się Zarząd Dróg Wojewódzkich z siedzibą w Zielonej Górze

Drogi gminne nie posiadając istotnego znaczenia dla komunikacji samochodowej, spełniają rolę uzupełniającą lub gospodarczą poprzez dodatkowe i uproszczone połączenie miejscowości. W wyjątkowo trudnej sytuacji znajduje się układ komunikacyjny miasta Żagania, który stanowi ważny węzeł drogowy o znaczeniu transgranicznym w kierunku Szprotawy, Nowej Soli i Głogowa.

W 1999 r. nakłady na utrzymanie dróg gminnych w powiecie wyniosły 1082,5 tys. zł., w tym na remonty – 578,3 tys. zł. Podstawowym problemem drogownictwa jest zły stan eksploatacyjny nawierzchni drogowych oraz wieloletnie zaniedbania w zakresie modernizacji ciągów drogowych.

Administrowaniem dróg krajowych zajmuje się, w imieniu Dyrekcji Generalnej Dróg Publicznych, Oddział Południowo – Zachodni GDDP we Wrocławiu – Biuro w Zielonej Górze.

Ograniczając się do najważniejszych, z transportowego punktu widzenia, dróg krajowych i wojewódzkich, stwierdzić można, że układ tych dróg jest korzystny dla powiatu.

Drogi powiatowe
Stan techniczny dróg powiatowych, a zwłaszcza nawierzchni jest znacznie gorszy od stanu dróg wojewódzkich. Z dokonanej oceny stanu technicznego dróg powiatowych wynika, że najpilniejsze potrzeby w zakresie budowy, modernizacji oraz odnowy nawierzchni występują na drogach:

nr 49569 przez wieś Bożnów na długości 4,5 km ( modernizacja)
nr 49542 na odcinkach od granicy powiatu przez Silno Małe do Wymiarek oraz od Lubieszowa przez Konin Żagański do drogi wojewódzkiej nr 296 o łącznej długości
10 km ( modernizacja)
nr 49559 od Rudawicy przez wieś Pruszków do skrzyżowania z drogą powiatową
nr 49555 na długości 3,4 km
nr 49206 w miejscowości Chotków na odcinku 0,3 km (modernizacja)
nr 49563 budowa drogi Nowa Kopernia – Bobrowice na odcinku 2,5 km
nr 49544 budowa ulicy Górnej w Gozdnicy na długości 0,5 km
nr 49563 budowa mostu w Bobrowicach przez rzekę Bóbr o długości 48 mb
nr 49545 budowa mostu w Iłowej w ciągu ulicy Ogrodowej o długości 4,9 mb.

Transport kolejowy
Na terenie powiatu znajduje się 6 linii kolejowych, w tym 3 o znaczeniu krajowym, z których 2 doprowadzają ruch pociągów do przejść granicznych w Gubinku – Guben i Zasieki Forst. Dwie linie kolejowe funkcjonują w systemie AGTC co oznacza, że są liniami państwowymi o ważnym znaczeniu w systemie komunikacji kolejowej. Linia kolejowa relacji Żagań - Żary na odcinku 12 km jest dwutorowa, a pozostałe linie są jednotorowe. Linia Żagań – Zebrzydowa ( Jelenia Góra) posiada zawieszony ruch pociągów.

Łącznie na terenie powiatu jest 127 km linii kolejowych w następujących relacjach:

Nr 14 Tuplice – Żary- Żagań – Szprotawa- Głogów o długości 41 km na terenie powiatu; zaliczona do linii pierwszorzędnych, czynna, niepaństwowa. Na odcinku od Żagania do Żar dwutorowa, stan techniczny toru dostateczny. Obciążenie ruchem pociągów – 16 par na dobę, roczne obciążenie toru 2,5 mln ton brutto; stacje i przystanki kolejowe w Żaganiu, Szprotawie, Niegosławicach, Bukowinie, Dzikowicach, Przedsławiu Szprotawskim;
Nr 389 Żagań – Jankowa – Ruszów o długości 20 km na terenie powiatu, pierwszorzędna, państwowa, czynna, zaliczona do systemu AGCT (linie ważne). Dobowe obciążenie 1 para pociągów, obciążenie toru 200 tys. ton brutto na rok. Stan torów dostateczny. Przystanki w Żaganiu, Małomicach Lesznie Górnym;
Nr 275 Gubinek- Lubsko – Bieniów – Zagań – Leszno Górne – Legnica o długości 16 km na terenie powiatu, czynna, pierwszorzędna, państwowa. Sześć par pociągów na dobę, roczne obciążenie toru 800 tys. ton brutto. Stan techniczny toru dostateczny. Przystanki w Żaganiu, Małomicach, Lesznie Górnym;
Nr 371 Żagań - Nowa Sól o długości 18 km na terenie powiatu, pierwszorzędna, państwowa w systemie AGTC. Obecnie nieczynna z uwagi na uszkodzony most na Bobrze w okolicy Żagania. Wykorzystywana jako bocznica dojazdowa przez podmioty gospodarcze od strony Nowej Soli.
Nr 380 Jankowa - Sanice o długości 18 km na terenie powiatu. Linia o znaczeniu miejscowym, państwowa na odcinku do Przewozu, wykorzystywana sporadycznie do celów wojskowych. Stan torów dostateczny.
Nr 283 Żagań - Świętoszów - Zebrzydowa ( Jelenia Góra) na terenie powiatu 14 km. Linia niepaństwowa, drugorzędna, nieczynna z uwagi na brak zainteresowania przewozami osobowymi i towarowymi.

Czynniki ekonomiczne, eksploatacyjne i funkcjonalne spowodowały, że w ostatnich latach systematycznie i znacznie obniża się zainteresowanie transportem kolejowym, tak osobowym jak i towarowym. Trendy występujące w krajach zachodnich wskazują, że na pewnym etapie w wyniku zmian strukturalno – ekonomicznych, przewozy koleją wzrastają w sposób niezwykle dynamiczny – stają się opłacalne dla świadczącego przewozy jak i zlecającego usługę. Poza względami ekonomicznymi, transport kolejowy jest przyjazny dla środowiska.

Mając na uwadze możliwość wystąpienia podobnych zjawisk w gospodarce i funkcjonowaniu transportu nie rekomenduje się likwidacji linii kolejowych.

W sytuacji transportowej powiatu żagańskiego tj. funkcjonalnego układu drogowego i rozbudowanej sieci kolejowej możliwa jest w przyszłości koordynacja przewozu ładunków realizowana w oparciu o tzw. transportowe centra logistyczne. Rozwiązaniu takiemu sprzyja planowana budowa autostrady A -18 Wrocław - Olszyna.

Istnieje możliwość uruchamiania, po ocenie opłacalności, obecnie nieczynnych lub likwidowanych linii kolejowych w ramach przedsięwzięć publiczno-prywatnych.

1.4.2. Telekomunikacja

Łączność przewodowa
Poziom rozwoju telekomunikacji w powiecie jest stosunkowo zadowalający. Na telefoniczną sieć składają się: automatyczne centrale telefoniczne wraz z towarzyszącą siecią miejscową i przyłączami, do których wg stanu na 31.12. 1999 r. było przyłączonych 13 127 abonentów telefonicznych , co daje gęstość 153,2 abonentów telefonicznych na 1000 mieszkańców. Wskaźnik kształtuje się znacznie poniżej wskaźnika województwa lubuskiego, który wynosi 229 abonentów telefonicznych na 1000 mieszkańców.

W powiecie działają 23 placówki pocztowe oraz placówki usług telekomunikacyjnych. Na 1 punkt pocztowy przypada średnio 2 700 mieszkańców (średnia województwa 2 500, średnia krajowa 4933). Większość placówek jest zlokalizowana w Żaganiu i w Szprotawie.

Abonenci korzystający z publicznych aparatów telefonicznych zainstalowanych na terenie powiatu, mają możliwość połączeń w ruchu automatycznym ze wszystkimi abonentami w kraju i za granicą. Sieć telefoniczna w powiecie jak i w całym województwie lubuskim jest siecią analogową,

Stan techniczny sieci ocenić należy jako dobry, napowietrzne linie telefoniczne są w większości okablowane, co zwiększa niezawodność oraz zapewnia wyższe parametry techniczne.

W najbliższej perspektywie powinno nastąpić unowocześnienie systemu łączności przewodowej poprzez:

wymianę istniejących central telefonicznych na nowoczesne w systemie cyfrowym,
budowę cyfrowych członów centralowych (modułów abonenckich) w poszczególnych miejscowościach powiatu,
budowę optotelekomunikacyjnych linii z systemami transmisji cyfrowej między centralami a członami centralowymi,
zwiększenie wskaźnika gęstości abonentów telefonicznych poprzez instalację kolejnych stacji telefonicznych,
instalację większej ilości telefonicznych aparatów publicznych.

W dalszej perspektywie, w związku z planowanym perspektywicznym rozwojem powiatu, konieczna jest znaczna rozbudowa sieci telefonicznej miejscowej oraz instalacja urządzeń komutacyjnych jak i budowa linii optotelekomunikacyjnych w rejonach o przewidywanym rozwoju.

Stwierdzić należy, że wskaźnik ilości abonentów na 1000 mieszkańców daleki od standardów Unii Europejskiej. Parametry infrastruktury telekomunikacyjnej muszą spełniać warunki techniczne Unii Europejskiej oraz zapewniać warunek kompatybilności systemów łączności.
Wydaje się, że szansą na poprawę dostępności telekomunikacyjnej jest wejście nowych operatorów na rynek usług telekomunikacyjnych.

Telefonia stacjonarna wymaga modernizacji cyfrowej i rozbudowy sieci międzymiastowych, a także budowy nowoczesnych węzłów telekomunikacyjnych.

Łączność bezprzewodowa
Na terenie powiatu zainstalowane są stacje bazowe telefonii komórkowej wszystkich operatorów telefonii komórkowej. Możliwe jest nawiązanie łączności wykorzystując komórkowe sieci telefoniczne „ERA” – GSM, „Plus” – GSM oraz PTK „Centertel”.
Ze względu na ukształtowanie terenu możliwe jest występowanie miejsc, z których nawiązanie łączności przy wykorzystaniu telefonów komórkowych może być utrudnione, lecz są to miejsca nieliczne.

Inne możliwości nawiązania łączności drogą radiową to sieć radiotelefoniczna użytku publicznego, której operatorem jest Telekomunikacja Polska S.A. Na terenie powiatu istnieją również systemy radiotelefonicznej łączności niepublicznej między in. MSWiA, Administracji Lasów Państwowych, Kolei Państwowych i inne).

1.5. Infrastruktura techniczna

1.5.1. Zaopatrzenie w energię elektryczną i gaz

Obecne potrzeby odbiorców indywidualnych i przemysłowych w zakresie energii elektrycznej są w pełni zaspokajane. Teren powiatu żagańskiego jest obsługiwany przez Rejon Energetyczny Żary, podlegający Zielonogórskim Zakładom Energetycznym S.A. w Zielonej Górze.
Miasta oraz jednostki osadnicze (wsie i przysiółki) zasilane są w energię elektryczną w układzie podstawowym i rezerwowym siecią linii elektroenergetycznych napowietrznych oraz kablowych.

W Żaganiu w 1999 r. energię elektryczną niskiego napięcia odbierało 9443 odbiorców, zużywając 15,4 GWh, czyli średnio 1639,8 kWh na jednego odbiorcę. Jest to mniej niż wynosi średnia dla Polski (1985 kWh). Zużycie energii elektrycznej na jednego mieszkańca w gospodarstwach domowych wyniosło w Żaganiu 546,3 kWh.

W Szprotawie w 1999 r. energię elektryczną niskiego napięcia odbierało 4969 odbiorców, zużywając 7,5 GWh, czyli średnio 1490,3 kWh na jednego odbiorcę, przy średniej dla Polski 1985 kWh. Zużycie energii elektrycznej na jednego mieszkańca w gospodarstwach domowych wyniosło w Szprotawie 557,7 kWh.

Istniejące w miastach (Żagań, Szprotawa) z dala czynne systemy grzewcze w pełni zabezpieczają obecne potrzeby cieplne i posiadają rezerwę mocy. Wskazana jest kontynuacja zasady modernizacji istniejących kotłowni opalanych opałem stałym na urządzenia wykorzystujące gaz ziemny do celów grzewczych. Nowe lub modernizowane obiekty mieszkaniowe, usługowe lub przemysłowe powinny być ogrzewane z kotłowni nie korzystających z opału stałego. Ponadto konieczne jest opracowanie i realizacja programu termomodernizacji budynków w miastach oraz wykonanie automatyzacji węzłów cieplnych, kotłowni oraz odbiorników ciepła. Konieczna jest promocja budowy nowych budynków wg technologii energooszczędnych.

Na terenach wiejskich, docelowo systemy ogrzewania powinny wyłącznie korzystać z alternatywnych źródeł energii tj. gazu sieciowego, gazu propan-butan, oleju opałowego lub energii elektrycznej. Przewiduje się coraz większe zainteresowanie wykorzystaniem niekonwencjonalnych źródeł energii a szczególnie promowanie wykorzystania energii słonecznej poprzez rozpowszechnianie wiedzy technicznej wśród potencjalnych inwestorów.

Stopień gazyfikacji powiatu jest bardzo nierównomierny. Z gazu sieciowego korzystają obecnie mieszkańcy następujących miejscowości: miasto Szprotawa; pobliska wieś – osiedle Wiechlice, miasto Małomice; miasto Żagań; wieś Tomaszowo; miasto Iłowa i miejscowości: Wymiarki, Witoszyn Dolny i Witoszyn Górny. Gaz, w który zaopatrują się mieszkańcy powiatu pochodzi z sieci gazowej wysokiego ciśnienia relacji Krobia-Kotowice-Głogów-Szprotawa-Żagań-Żary, ułożonego w środkowej i południowej części powiatu i prowadzącej gaz GZ-35 tj. gaz ziemny zaazotowany.

W rejonie miejscowości Gryżyce (gmina Żagań) sieć zmienia kierunek na zachodni i poprzez wieś Olszyniec (gmina Żary) prowadzona jest do miasta Żary i dalej do miasta Jasienia. W miejscowości Niegosławice jest odgałęzienie do Przemkowa (woj. dolnośląskie).

Pomiędzy wsiami Chrobrów i Bożnów jest kolejne odgałęzienie sieci doprowadzające gaz do Tomaszowa. Na terenie gminy Żary jest także odgałęzienie gazociągu magistralnego wysokiego ciśnienia o średnicach Ø 200 i 150mm, relacji Żary – Wymiarki. Od tegoż gazociągu i od zespołu zaporowo – upustowego w rejonie Konina Zagańskiego prowadzona jest sieć do Iłowej.

Odsetek ludności miast korzystających z sieci gazowej wg danych statystycznych za 1999r. wynosił: w Iłowej - 99,6%, w Żaganiu - 91,5%, w Szprotawie - 91,0%, w Małomicach - 52,2%. Średni wskaźnik w województwie lubuskim dla mieszkańców 24 miast korzystających z gazu wynosi 77,2%.

Na ogólną ilość odbiorców, z gazu do ogrzewania w miastach korzysta: w Małomicach – 43,9%, w Iłowej – 25,2%, w Szprotawie – 18,3% i w Żaganiu – 10,8%. Dla porównania średni wskaźnik odbiorców gazu z 24 miast w województwie wyniósł w 1999 r. 14,2%.

Długość czynnej sieci rozdzielczej w gminach powiatu (na 31.12.1999) wynosi

w Żaganiu 57,4 km i 1027 przyłączy do budynków; 8167 odbiorców, w tym 879 ogrzewających mieszkania; zużycie gazu na 1 odbiorcę wynosiło 1404 m3 przy średniej w województwie 1505,5 m3
w Szprotawie 38,5 km i 923 przyłącza do budynków; 3811 odbiorców, w tym 697 ogrzewających mieszkania; zużycie gazu na 1 odbiorcę wynosiło 1016 m3 przy średniej w województwie 1505,5 m3.

Sieć rozdzielczą gazu posiadają także Małomice (6,6 km; 650 odbiorców) oraz Iłowa (18,3 km; 1312 odbiorców)

Istniejący i programowany układ sieci gazowej wysokiego ciśnienia stwarza możliwości techniczne dla dostawy gazu większej liczby miejscowości w powiecie. Wymaga to jednakże przeprowadzenia szczegółowej analizy ekonomicznej i określenia zasad opłacalności zarówno ze strony odbiorcy jak i dostawcy gazu.

Warunki techniczne umożliwiają dostawę gazu sieciowego praktycznie do wszystkich miejscowości w powiecie. Największego zakresu prac wymagać będzie ewentualna dostawa gazu dla miejscowości w gminie Brzeźnica, choć jest to możliwe zarówno z kierunku wschodniego (z gminy Kożuchów) jak i z kierunku południowo – zachodniego (z rejonu Miodnicy).
Wskazane byłoby opracowanie koncepcji gazyfikacji całego powiatu.

1.5.2. Zaopatrzenie w wodę i gospodarka ściekami

Powiat żagański posiada wystarczające na pokrycie potrzeb zasoby wód podziemnych i powierzchniowych. Na terenie powiatu, w rejonie miasta Gozdnica, gmin Iłowa, Żagań i Szprotawa znajduje się Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 315, tzw. zbiornik Chocianów – Gozdnica. Jego fragment w granicach województwa lubuskiego ma powierzchnię około 175,0 tys. km2, co stanowi około 16,5 % powierzchni całkowitej. Jedną z cech charakterystycznych tego zbiornika jest częściowa lub całkowita izolacja od powierzchni utworami słabo przepuszczalnymi, przeważnie glinami lub iłami. Zasoby dyspozycyjne w granicach woj. lubuskiego wynoszą 48,53 tys.m3/dobę. Pod względem ochrony przed zanieczyszczeniem, zbiornik należy do obszarów wymagających najwyższej ochrony – ONO.

Na pozostałym obszarze powiatu, warunki hydrogeologiczne są, niekiedy znacznie zróżnicowane i mają ścisły związek z budową geologiczną. Wydzielić tu należy obszary współczesnych dolin rzecznych (gm. i m. Żagań; gm. Szprotawa; gm. Iłowa; gm. Małomice i gm. Niegosławice) oraz obszary pozadolinne (gm. i m. Żagań; gm. Szprotawa; gm. Iłowa; gm. Małomice i gm. Niegosławice, gm. Brzeźnica i gm. Wymiarki).

W niektórych rejonach powiatu takich jak np. Wymiarki, Małomice, Chichy, Cieciszów czy Wrzesiny – występuje stosunkowo płytko pod powierzchnią terenu, trzeciorzędowy poziom wodonośny, o na ogół niewielkiej zasobności. Zasobność poziomu czwartorzędowego jest znacznie zróżnicowana, a zatem i wydajności poszczególnych odwiertów studziennych są bardzo różne i wynoszą od około 15,0 do 120,0 m³/godz.

Na terenie powiatu znajdują się dwa punkty monitoringu krajowego jakości wód podziemnych (Żagań i Dzikowice) oraz trzy punkty monitoringu regionalnego (Iłowa, Leszno Górne i Bożnów).

Znaczna liczba miejscowości w poszczególnych gminach powiatu jest zaopatrywana w wodę z systemów wodociągowych. Z pięciu miast znajdujących się w powiecie, jedynie miasto Iłowa, nie ma pełnego systemu wodociągowego (w trakcie budowy). Pozostałe cztery miasta są prawie w pełni zwodociągowane, a procent ludności korzystającej z wodociągu wyniósł w roku 1999 od 99,7% w Żaganiu do 24,0% w Iłowej.

Oceniając poszczególne gminy, najkorzystniej procent zwodociągowania przedstawia się w gminie Niegosławice i Brzeźnica (bez przysiółków) a najmniej korzystnie w gminie Iłowa. Aktualnie występują nadwyżki zasobowe w ujęciach komunalnych i zakładowych.

Średnie zużycie wody z wodociągu na 1 mieszkańca w powiecie w roku 1999 wyniosło - 90,0 l/M/dobę, przy średniej wojewódzkiej - 92,9 l/M/dobę.

Problem zaopatrzenia ludności w wodę o odpowiednich parametrach jakościowych dotyczy głównie obszarów wiejskich. Konieczne jest uporządkowanie stanu wodociągów na terenach wiejskich, zwłaszcza wodociągów byłych przedsiębiorstw państwowych oraz państwowych gospodarstw rolnych. Ochrona zasobów wodnych wymaga wyznaczenia stref ochronnych wód podziemnych i prowadzenia odpowiedniej gospodarki w tych strefach.

Łączna długość rozdzielczej sieci wodociągowej w powiecie żagańskim w 1999 r. wynosiła 507,4 km, do której było podłączonych 8396 gospodarstw domowych. Zużyły one 2831,9 m³ wody z wodociągów, co daje 32,8 m³/1 mieszkańca.
Zużycie wody z wodociągów w samym Żaganiu wyniosło 1029 m3, zaś na 1 mieszkańca – 28,5 m³. W ostatnich latach występuje rosnąca skłonność do oszczędzania wody przez odbiorców indywidualnych.

W powiecie żagańskim 59,3% ludności miast oraz 6,4% ludności z obszarów wiejskich, obsługiwanych było przez 6 oczyszczalni ścieków, w tym 2 biologiczne o łącznej przepustowości 17 240 m3/dobę. W województwie lubuskim wskaźniki te wynoszą odpowiednio: 86,2% ludności miast i 7,6% ludności wiejskiej. Istniejące oczyszczalnie ścieków, ze znaczną rezerwą przepustowości działają w Żaganiu, Tomaszowie i w Wiechlicach. Do budowy nowoczesnych oczyszczalni przygotowują się gminy Niegosławice, Iłowa, Szprotawa (2 oczyszczalnie: w Szprotawie i w Chotkowie).

Łączna długość sieci kanalizacyjnej powiatu wynosiła 81,8 km, do której było podłączonych 1909 gospodarstw domowych. Odsetek mieszkańców miast powiatu korzystających z sieci kanalizacyjnej wynosi: w Gozdnicy - 83,8%, w Żaganiu - 91,3%, w Iłowej - 13,7%, w Małomicach - 20,2%, w Szprotawie - 60% przy średniej w województwie - 85,7%.

Systemy kanalizacyjne występują w następujących miastach powiatu:

Żagań - kanalizacja ogólnospławna,
Szprotawa - kanalizacja ogólnospławna, odcinkowa,
Gozdnica - kanalizacja ogólnospławna,
Małomice - kanalizacja ogólnospławna, odcinkowa,
Iłowa - początek mieszanego systemu kanalizacyjnego.

Największym zagrożeniem dla czystości wód są ścieki odprowadzane z terenów wiejskich. Potrzebne są tu małe wiejskie oczyszczalnie, gdyż rosnąca ilość ścieków będzie następstwem rozbudowy sieci wodociągów na wsi. Należy stopniowo likwidować źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych w drodze sukcesywnej budowy sieci kanalizacyjnych dążąc do całkowitego zlikwidowania uciążliwości ścieków dla środowiska.

1.5.3. Gospodarka odpadami

Gminy powiatu nie posiadają uporządkowanej gospodarki odpadami stałymi.
Na terenie powiatu jest eksploatowanych 35 wysypisk odpadów komunalnych oraz składowisko odpadów przemysłowych. Ze wszystkich wysypisk eksploatowanych na terenie powiatu jedynie 13 (tj. 35 ogółu) posiada uregulowaną sytuację formalno-prawną, pozostałe działają nielegalnie. Większość wysypisk odpadów stanowią wysypiska wiejskie, które najczęściej są zlokalizowane w wyeksploatowanych wyrobiskach kruszyw, zagłębieniach terenu, a w przypadku usytuowania na płaskim terenie są otoczone wałami. Nie są strzeżone, a eksploatacja polega na okresowym (co 1-2 miesiące) spychaniu odpadów spychaczem.

Nieczystości stałe są gromadzone zarówno przez mieszkańców jak i jednostki usługowo-przemysłowe w typowych pojemnikach, usytuowanych w miastach jak i w niektórych wsiach przy poszczególnych posesjach. Odpady wywożone są przez specjalistyczne firmy, m.in. „Skotman” Sp. z o.o. z Kożuchowa; Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania i Robót Drogowych w Żaganiu, Kolejowe Zakłady Usługowe sp. z o.o. czy Zakład Gospodarki Komunalnej w Iłowej i składowane na istniejących wysypiskach i składowiskach, w następujących rejonach:

gminne wysypisko w Lutynce, gmina Wymiarki;
komunalne wysypisko w Chrobrowie (dla m. i gm. Żagań);
nowe składowisko w Gozdnicy (z częściową segregacją i odzyskiem odpadów);
wiejskie wysypiska w rejonie Mycielina, Przecławia, Rudzin i Bukowicy (gm. Niegosławice);
ponadgminne składowisko w Klępinie (m.in. dla gminy Brzeźnica);
ponadgminne wysypisko w rejonie Świętoszowa (m.in. dla gminy Małomice):
gminne wysypisko w Dziećmiarowicach (gm. Szprotawa);
gminne wysypisko w Czyżówku (gm. Iłowa).

W poszczególnych gminach istnieje po kilka byłych wysypisk wiejskich, obecnie nie eksploatowanych. Prowadzona jest systematyczna rekultywacja tychże terenów, głównie w kierunku leśnym.

Gminy powiatu nie opracowały dotychczas jednej spójnej koncepcji składowania i utylizacji odpadów stałych ani nie podjęły decyzji dotyczących wyboru miejsca i wariantu zorganizowania powiatowego czy ponad powiatowego nowoczesnego składowiska nieczystości stałych.

Dla docelowego rozwiązania problemu odpadów stałych konieczne jest:

opracowanie jednolitego systemu składowania i utylizacji odpadów stałych
konsekwentne kontynuowanie i egzekwowanie zasady gromadzenia odpadów przez wszystkich mieszkańców i podmioty gospodarcze w odpowiednich pojemnikach, z ich transportem na wybrane składowisko,
zorganizowanie: selektywnej zbiórki odpadów, wdrożenie zbiórki i kompostownia odpadów zielonych i bioodpadów,
opracowanie i wdrożenie systemu gromadzenia, wywozu i składowania i następnie unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych pochodzenia komunalnego,
wdrożenie systemu edukacji ekologcznej,
podjęcie decyzji w sprawie budowy nowego (np. Marszów) lub modernizacji istniejącego (np. Świętoszów) składowiska, z pełnym zakresem segregacji, częściowym unieszkodliwianiem i bezpiecznym składowaniem odpadów.
sukcesywną rekultywację terenów wysypisk wiejskich i gminnych, po ich zamknięciu,
stopniowe wyłączanie z eksploatacji „małych” wysypisk wiejskich oraz gminnych, nie posiadających odpowiednich zabezpieczeń przed negatywnym oddziaływaniem na środowisko.

1.5.4. Ochrona przeciwpowodziowa

Zagrożenie powodziowe na terenie powiatu żagańskiego jest związane z rzekami Bóbr i Kwisa oraz dopływami Bobru: rzeka Szprotawą, Czerną Wielką i Brzeźnicą. Występuje ono w okresie zimy powodu spiętrzania wody spowodowanej zatorami lodowo-śryżowymi oraz wiosny i lata, co jest spowodowane spływem wody z roztopów śnieżnych lub wysokimi opadami deszczu.

Powodzie, która miały miejsce w 1997 r. i w 2001 r. wykazały niedoskonałości systemu ochrony przeciwpowodziowej, zarówno gdy idzie o stan urządzeń ochronnych jak i organizację działań w sytuacji kryzysowej. Przestarzałe budowle ochronne i postępująca urbanizacja terenów przeznaczonych pod ewentualne zalanie uświadomiły konieczność zmiany polityki przeciwpowodziowej w zarówno skali województwa jak i powiatu.

W powiecie żagańskim występuje 319 km rzek i kanałów z budowlami oraz urządzenia ochronne obejmujące 59 km wałów przeciwpowodziowych, nad którymi nadzór sprawuje Inspektorat Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Żaganiu. W powiecie modernizacji i przebudowy wymaga większość obwałowań. W sytuacji ciągłego niedoboru środków finansowych nakłady są kierowane jedynie na utrzymanie sprawności i pokrycie kosztów energii elektrycznej pompowni oraz wykonywanie prac awaryjnych na rzekach i wałach przeciwpowodziowych.

Brak jest środków na konserwację i utrzymanie urządzeń podstawowych oraz na niezbędne inwestycje w zakresie zabezpieczenia przeciwpowodziowego. Minimalne potrzeby na utrzymanie tych urządzeń wynoszące ok. 600 tys. rocznie, są zaspokajane w ostatnich latach (1998-2001) na poziomie ok. 10 %. Nie zostały dotychczas wykonane niezbędne inwestycje wynikające z planu zabezpieczenia przeciwpowodziowego opracowanego po powodzi 1997 r. na ogólną kwotę 5 600 tys. zł.

Sytuacja ciągłego braku środków nie tylko na niezbędne inwestycje ale i na konserwacje i bieżące utrzymanie urządzeń ochronnych potęguje zagrożenie powodziowe na terenie całego powiatu żagańskiego.

1.6. Gospodarka

1.6.1. Ogólna charakterystyka gospodarki

Gospodarkę powiatu żagańskiego cechuje zróżnicowanie przestrzenne i funkcjonalne. Większość potencjału gospodarczego skupia się w dwóch miastach – w Żaganiu oraz w Szprotawie. W obu tych miastach funkcjonowało prawie 70 % ogólnej liczby podmiotów powiatu. Pracujący w Żaganiu i w Szprotawie stanowili ok. 46 % ogółu pracujących w powiecie.

Dominującą rolę odgrywa przemysł i usługi. Położenie powiatu w rejonie autostrady i przejść granicznych stwarza warunki do rozwoju sfery obsługi ruchu tranzytowego towarów.

Wyróżnikiem Żagania - siedziby gminy i powiatu, jest funkcja administracyjna, przemysłowa, usługowa i kulturalna. Powiązania funkcjonalne Żagania z Zieloną Górą dominują, choć można zauważyć powiązania z Wrocławiem. Dalszy dynamiczny rozwój gospodarczy całego powiatu jest, ze względu na peryferyjne położenie w stosunku do Gorzowa Wlkp. i częściowo do Zielonej Góry, warunkiem zrównoważonego rozwoju całego województwa lubuskiego.

Potencjał rozwojowy tkwi w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjno-usługowych i turystycznych. Południowo-zachodnia i północna część powiatu to obszary o dominującej funkcji rolniczej, z możliwością rozwoju przemysłu rolno–spożywczego. Widoczna stagnacja gospodarcza obszarów popegeerowskich jest skutkiem przede wszystkim głębokiej restrukturyzacji gospodarki rolnej po 1990 r.

Specyfiką branżową powiatu był dotychczas przemysł włókienniczy, odzieżowy oraz ceramiczno-budowlany. Największe zakłady przemysłowe takie jak b. Żagańska Czesalnia Wełny, b. Unilana, b. Skartex S.A. w Żaganiu, b. Zamex w Żaganiu, b. Gozdnickie Zakłady Ceramiki Budowlanej w Gozdnicy (istnieją w dalszym ciągu przejęte przez irlandzki koncern CRH KLINKIER), Vitrosilicon S.A. i Eskord S.A. w Iłowej zatrudniały większość mieszkańców dzisiejszego powiatu. Upadek znaczenia i przekształcenia spowodował znaczne zmniejszenie zatrudnienia, a nowo powstałe zakłady tej branży z trudem znajdują nowe miejsce na rynku.

Branża metalowa – opakowań blaszanych rozwijała się w Małomicach (w oparciu o dużą cynkownię ogniową) oraz w Szprotawie (odlewnia żeliwa). W Szprotawie rozwijał się przemysł spożywczy, dziewiarski i meblarski.

1.6.2. Podmioty gospodarcze

W powiecie żagańskim działało 5933 podmiotów gospodarczych (1999), z czego aż 77,4 % (4591) podmiotów stanowiły podmioty funkcjonujące w sektorze III (usługi). W sektorze II - produkcyjnym (przemysł, budownictwo) działało 18,9 % podmiotów (1125) zaś w sektorze I (rolnictwo, leśnictwo) – zaledwie 3,7 % (217). Liczba pracujących w powiecie w 1999 r. wynosiła 13 597 osób (patrz przypis 2), z czego prawie 50 % stanowiły kobiety (6 712 osób). Liczba pracujących w 1999 r. spadła o 11,2 % w stosunku do 1998 r. Spadek pracujących wystąpił we wszystkich sektorach poza pośrednictwem finansowym.

1.6.3. Przemysł i budownictwo

W powiecie żagańskim w przemyśle działało 625 podmiotów gospodarczych, które stanowiły 10,25 % ogólnej liczby podmiotów (1999). Liczba pracujących w budownictwie w 1999 r. wynosiła 5098 osób i uległa zmniejszeniu o 10 % w stosunku do liczby pracujących w 1998 r.Analiza zatrudnienia wg struktury branżowej wskazuje na zagrożenie wysokim ryzykiem w gminie Gozdnica – 70% zatrudnionych w roku 1999 jest w jednej branży (produkcja ceramiki budowlanej).

W powiecie żagańskim w budownictwie działało 500 podmiotów gospodarczych, które stanowiły 8,4 % ogólnej liczby podmiotów (1999). Liczba pracujących w budownictwie w 1999 r. wynosiła 385 osób i uległa zmniejszeniu o 35 % w stosunku do liczby pracujących w 1998 r. Działalność budowlana charakteryzuje się znacznym rozproszeniem kapitałowym. Wśród przedsiębiorstw tego sektora dominują firmy prowadzone przez osoby fizyczne. W większości są to małe zakłady, zatrudniające do 9-ciu osób i nie wykazywane w statystyce pracujących.

Stan budownictwa mieszkaniowego unaocznia stały spadek oddawanych mieszkań w ostatnich latach. Przyczyną jest brak dostosowanych do potrzeb rynku rozwiązań systemu finansowania budownictwa mieszkaniowego (przeniesienia części kosztów budowy z inwestorów na instytucje bankowe).

Szansą rozwoju budownictwa mieszkaniowego są TBS-y oraz budownictwo jednorodzinne, które wymaga jednak wsparcia ze strony gmin w zakresie uzbrojenia terenów i jak pomocy państwa w dostępie do tanich kredytów mieszkaniowych. Specyficznym dla regionu inwestorem w budownictwie mieszkaniowym jest Wojskowa Agencja Mieszkaniowa z siedzibą w Zielonej Górze budująca mieszkania w Żaganiu i na terenie powiatu.

1.6.4. Usługi

Sektor usług rynkowych należy do najbardziej dynamicznie rozwijających się działów gospodarki. W powiecie żagańskim na tym polu działało ok. 4591 podmiotów gospodarczych (1999).

W sektorze usług dominują firmy sekcji EKD handel i naprawy stanowiące ponad 55 % firm usługowych (2540). Ważną grupę firm stanowią także firmy zajmujące się obsługą nieruchomości i firm, stanowiące 13,8 % ogółu firm usługowych (633) oraz usługami transportowymi - stanowiące 9,2 % ogółu firm usługowych (424).
Sektor usług ma szansę przejąć funkcję regulatora rynku pracy w powiecie.
Zmiany struktury usług powinny przebiegać ponadto w kierunku podniesienia ich poziomu, dostępności oraz jakości infrastruktury usługowej.

1.7. Rolnictwo

Powiat żagański posiada korzystne, zróżnicowane przestrzennie warunki naturalne do produkcji rolnej. Zaznacza się to przede wszystkim w jakości gleb. Gleby w północno-wschodniej części powiatu należą do najlepszych w województwie.

Średni syntetyczny wskaźnik jakości użytków rolnych w powiecie wynosi 69 i jest nieco lepszy niż średnia dla b. województwa zielonogórskiego (dla województwa 61,3, dla kraju 66,6). Najlepsze warunki do produkcji rolnej posiadają: gmina wiejska Szprotawa, gmina Brzeźnica oraz gmina Niegosławice, w których występują gospodarstwa wielkoobszarowe.
Baza przetwórcza surowców pochodzenia rolniczego powiatu wymaga restrukturyzacji i rozbudowy. Konieczny jest tez rozwój marketingu produktów rolnych i ich promocji. Centrum obsługi rolnictwa i promocji może być ulokowane w Szprotawie, dzięki centralnemu położeniu i dotychczasowych tradycjach.

Powierzchnia użytków rolnych w 1999 r. wynosiła 48 651 ha (43 % ogólnej powierzchni powiatu). Udział gruntów ornych w powierzchni użytków rolnych wynosił 78,43 %.

W powiecie występuje znacząca powierzchnia sadów (ok. 300 ha). Na jednego mieszkańca powiatu przypadało 0,57 ha użytków rolnych, przy średniej krajowej 0,48 ha.

Jednoznaczne określenie charakteru powiatu żagańskiego jest zadaniem trudnym. O jego charakterze decydują na równi tereny rolnicze jak również znaczny udział terenów leśnych (prawie 45%). Z punktu widzenia aktualnej koniunktury gospodarczej oraz nadziei na rozwój turystyki za ważne należy uznać także obszary leśne (gmina Wymiarki, Brzeźnica).

Należy pamiętać, że rolnictwo wciąż stanowi jedyne źródło utrzymania uboższej części mieszkańców terenów wiejskich. Istnieje konieczność utrzymania małych, nietowarowych gospodarstw rolnych przy jednoczesnym uruchomieniu szkoleń rolników oraz pomocy doradczej i finansowej w zakresie zakładania i prowadzenia własnej małej firmy prowadzącej działalność pozarolniczą na wsi.

1.8. Turystyka

Warunki naturalne powiatu żagańskiego stwarzają szczególne możliwości rozwoju funkcji turystycznej, która ma szansę stać się jedną z dominujących funkcji gospodarczych. Na atrakcyjność turystyczną powiatu wpływają: położenie i klimat, urozmaicona rzeźba terenu, lasy oraz czyste środowisko.

W szczególności należy tu wymienić:

malowniczą dolinę Bobru, stanowiącą obszary cenne krajobrazowo,
wysoką lesistość, przekraczającą w niektórych gminach 50% (Bory Dolnośląskie),
rezerwaty przyrody („Buczyna Szprotawska”, „Dąbrowa Brzeźnicka”) i obszary chronionego krajobrazu,
zabytkowe parki.

Rzeka Bóbr jest lewobrzeżnym dopływem Odry. Swoje źródła bierze na stokach Grzbietu Lasockiego w Sudetach, po czeskiej stronie. Całkowita długość rzeki wynosi 271,6 km zaś powierzchnia zlewni - 5876,21 km².

Rezerwat „Buczyna Szprotawska” utworzony w 1965 r. jest położony na terenie Borów Dolnośląskich pomiędzy wsią Szprotawką a wsią Piotrowice w gminie Przemków. Zajmując powierzchnię 155,5 ha jest jednym z większych rezerwatów w województwie lubuskim. Jego zadaniem jest ochrona lasu mieszanego pochodzenia naturalnego. Na terenie rezerwatu występują głównie drzewostany bukowe oraz niezbyt wielkie powierzchnie drzewostanów dębowych, lipowych oraz świerkowych i sosnowych. Duża ilość starych drzew, w tym dziuplastych i powalonych stwarza dogodne warunki do życia dla wielu gatunków owadów, ptaków, grzybów i roślin. W runie występuje wiele ciekawych i rzadkich gatunków roślin: pióropusznik strusi, paprotnik kolczasty, popielica. Przed II wojną światową na terenach tych urządzano polowania.

Rezerwat „Buczyna Szprotawska” świetnie nadaje się dla turystyki przyrodniczej. Posiada ścieżkę dydaktyczną o długości 2,2 km wzdłuż której wystawiono 10 przystanków oraz 3 szlaki turystyczne: żółty o długości 1,4 km, niebieski 2,8 km i czerwony 4,5 km. Szlak czerwony lub niebieski prowadzi do najstarszego w Polsce dębu szypułkowego „Chrobry”, którego wiek oblicza się na ok. 720 lat.

Drugi rezerwat „Dąbrowa Brzeźnicka” o powierzchni 6,47 ha, położony jest w gminie Brzeźnica. Jest to rezerwat leśny ustanowiony w celu ochrony fragmentu dąbrowy świetlistej i grądu. Na większości terenu jest tu starodrzew dębowo-grabowy.

Obszar chronionego krajobrazu, obejmujący 10 900 ha, pełni funkcję wypoczynkowo-rekreacyjną oraz funkcję gospodarczą, przy czym jest przeznaczony na działalność gospodarczą o niewielkiej uciążliwości dla środowiska przyrodniczego. Na obszarze tym jest zabronione prowadzenie działalności powodującej zanieczyszczenie środowiska, niszczenie roślin i siedlisk zwierząt oraz przekształcanie naturalnej rzeźby terenu.

Park pałacowy w Żaganiu o powierzchni ponad 100 ha, założony w XVII wieku, należy do największych i najwspanialszych założeń krajobrazowych w Europie. Do dzisiaj park bogaty jest w starodrzew z licznymi pomnikami przyrody ( platany, dęby, buki, zespoły cisów). Czasy jego świetności przypadały na II połowę XIX wieku za panowania księżnej Doroty Talleyrand i jej syna Ludwika Napoleona Talleyranda. Obecnie w dobrym stanie utrzymywana jest jedynie część przypałacowa o powierzchni ok. 15 ha, natomiast rozległe tereny parku średniego (na wyspie) i górnego (lewa strona Bobru) zamieniły się w las komunalny.

Park w Iłowej jest jednym z najpiękniejszych założeń ogrodowych na Śląsku, założony w XVII w jako ogród renesansowy przy dworze. W II połowie XVIII wieku park powiększono i przekształcono w park krajobrazowy. W latach 1901-1905 park rozbudowano zakładając m.in. ogródek japoński. Obecnie ozdobą 20 hektarowego parku jest bogaty w starodrzew z licznymi pomnikami przyrody (dęby, buk, lipy, aleja grabów), różaneczniki oraz ogród w stylu japońskim.

Atrakcyjność turystyczną powiatu podnoszą interesujące zabytki architektury i obiekty świadczące o bogatym dziedzictwie kulturowym. Nie są one jednak należycie eksponowane, eksploatowane i promowane. Atrakcjami turystycznymi powiatu są liczne zabytki, z których większość znajduje się w Żaganiu i w Szprotawie.

W Żaganiu do najciekawszych zabytków należą: pałac, zespół poagustiński; kościół, dawny klasztor, konkwit, spichlerz klasztorny, kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, klasztor Augustianów, ratusz neoklasycystyczny, neogotycki szpital, neogotycki kościół Św. Krzyża, kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, Muzeum Martyrologii Alianckich Jeńców Wojennych

W Szprotawie do najciekawszych zabytków należą: ruiny kościoła ewangielickiego z fragmentami zamku piastowskiego, ratusz z XIV wieku, gotycki kościół WNMP, klasztor Magdalenek, pomnik w Iławie pod Szprotawą upamiętniający spotkanie Bolesława Chrobrego z Cesarzem Ottonem III w 1000 roku, późnoromański kościół św. Andrzeja w Iławie.

Dużą atrakcją turystyczną są ponadto: zespół pałacowy z 1626 roku wraz z parkiem w Iłowej, kaplica poewangielicka z 1732 roku w Małomicach, wczesnogotycki kościół murowany z kamienia w Chichach, gotycki zamek z XIV wieku w Witkowie, kościół wczesnogotycki z II p. XII wieku z późnorenesansową chrzcielnicą w Chrobrowie, wczesnogotycki kościół p.w. św. Anny w Niegosławicach, wczesnogotycki kościół
w Bukowicy, wczesnogotycki kościół p.w. św. Mikołaja wraz z rzeźbą Madonny, w Mycielinie, gotycki kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła w Witoszynie, kościół barokowy z 1703 roku w Brzeźnicy, ruiny obronnej wieży w rejonie Dzietrzychowic oraz kościoły w Jabłonowie, Chotkowie, Wichowie, Karczówce, Stanowie, Jeleninie, Dzietrzychowicach i Lutynce.

Na terenach wiejskich duże znaczenie powinna mieć agroturystyka, stwarzająca możliwość aktywizacji gospodarczej wsi i równocześnie stanowiąca jedną z atrakcyjnych form turystyki. Oferta agroturystyczna obejmuje m.in. gospodarstwa, w których działają stadniny koni: w Suchej Dolnej w gminie Niegosławice oraz w Lesznie Dolnym w gminie Szprotawa, gdzie funkcjonuje szkółka jeździecka.

Według danych z 1999 r. powiat oferował 235, w tym 235 całorocznych miejsc noclegowych w 6 obiektach o zróżnicowanym standardzie. Na 100 mieszkańców przypadało 0,27 miejsc noclegowych, podczas gdy w województwie wskaźnik ten wynosił 0,79 zaś w Polsce - ok. 2.

Powiat żagański odwiedziło w 1999 r. 7526 turystów korzystających z 15335 noclegów, w tym 3420 zagranicznych. W powiecie dominuje dotychczas turystyka biznesowa, pobytowa oraz tranzytowa. Liczba obiektów i miejsc noclegowych systematycznie wzrasta w ostatnich latach. Liczba miejsc całorocznych wzrasta szybciej, zaś ich odsetek wynosił 100 % na koniec 1999 r.

Najwięcej miejsc noclegowych posiadał Żagań, w hotelach „Nadbobrzański”, „Sobieski” i „Młynówka” (łącznie 105 miejsc) oraz Domu PTTK (50 miejsc) i w schronisku PTSM (40 miejsc). Hotel „Martpol” w Szprotawie dysponował 42 miejscami zaś hotel „Sarmata” w Iłowej – 43 miejscami. W Wiechlicach powstał hotel Chrobry z 50 miejscami noclegowymi. Ponadto miejsca noclegowe oferowały leśniczówki w Bobrowicach (10 miejsc) i w Wymiarkach (12 miejsc), których klienci korzystali z oferty polowań.

1.9. Środowisko naturalne

1.9.1. Ochrona przyrody

Zasoby przyrodnicze powiatu podlegają różnym formom ochrony prawnej. W powiecie znajduje się rezerwat leśny Buczyna Szprotawska, rezerwat „Dąbrowa Brzeźnicka”, obszar chronionego krajobrazu (1090 ha), 81 pomników przyrody oraz 10 użytków ekologicznych. Na terenie powiatu znajdują się 2 parki obejmujące park w Żaganiu oraz park w Iłowej.

Przedmiotem ochrony są także obszary leśne Wzgórz Dalkowskich, położone na północny zachód od Brzeźnicy, w sąsiedztwie rezerwatu „Dąbrowa Brzeźnicka”, a także Bory Dolnośląskie między Iłową a Gozdnicą oraz na północny zachód od Wymiarek.

Ważnym elementem wiążącym zespół miast Żagań, Szprotawę i Małomice oraz właściwie wszystkie większe miejscowości powiatu jest rzeka Bóbr oraz jej środkowe dorzecze.

Malowniczość doliny oraz czyste wody rzek decydują o atrakcyjności obszaru.
Rzeka Bóbr przepływa przez teren powiatu na odcinku 62 km, znajduje się na niej szereg stopni wodnych wykorzystywanych do celów energetycznych.
Do większych dopływów Bobru należą:

rzeka Kwisa o długości w granicach powiatu ok. 15 km, z ujściem do Bobru w Małomicach
rzeka Czerna Wielka o długości 31 km z ujściem do Bobru w Żaganiu
rzeka Brzeźnica o długości 21 km
rzeka Szprotawa.

1.9.2. Lasy

Lasy powiatu obejmują prawie 44 % powierzchni powiatu. Największy obszar lasów występuje na terenie Borów Dolnośląskich. Są to rozległe tereny leśne położone na glebach bielicowych i na bielicach powstałych z ubogich, kwarcowych piasków luźnych i słabo gliniastych. Osobliwością są pola wydmowe utrwalone borem sosnowym pochodzenia eolitycznego (wiatrowego).

Dominującym gatunkiem wśród drzew jest sosna spotykana we wszystkich borowych siedliskach lasu. Bory sosnowe suche i świeże pokrywają najbardziej jałowe i przepuszczalne gleby piaszczyste. Na glebach nieco lepszych można spotkać lasy wilgotne, mieszane, głównie dębowe, bukowe, klonowe. Przez ziemie powiatu przebiega granica północnego zasięgu świerka pospolitego i jodły pospolitej.

W gminie Szprotawa, na terenie Borów Dolnośląskich pomiędzy wsią Szprotawką a wsią Piotrowice w gminie Przemków znajduje się rezerwat - Buczyna Szprotawska o powierzchni 155,5 ha.mRosną tu buki, lipy i inne gatunki liściaste tworząc naturalną enklawę wśród dominującej w okolicy monokultury sosnowej. W runie występuje wiele ciekawych i rzadkich gatunków roślin: pióropusznik strusi, paprotnik kolczasty, popielica.

1.9.3. Stan środowiska

Gospodarka odpadami stałymi na terenie powiatu nie jest zadowalająca. Ostatnie lata charakteryzowały się wzrostem ilości wytwarzanych odpadów, zarówno komunalnych, jak i przemysłowych. Na składowiskach odpadów komunalnych stosowane są różne technologie i zróżnicowany stopień zabezpieczeń przed negatywnym wpływem na otoczenie. W wielu gminach prowadzone są prace związane z porządkowaniem gospodarki odpadami komunalnymi. Niezbędne jest podjęcie działań na rzecz zwiększenia wtórnego wykorzystania odpadów.

Wysokie nakłady na ochronę środowiska oraz sprzyjające tym działaniom postawy samorządów lokalnych są mocną stroną powiatu.
Skutki tych poczynań to zmniejszone ilości emitowanych pyłów i gazów oraz poprawiająca się jakość wód powierzchniowych. Słabą stronę stanowi stan gospodarki odpadami, którego poprawa wymaga dużych nakładów finansowych i zmian w sposobie myślenia o środowisku.

Zasobność wód podziemnych, głównie pierwszego poziomu użytkowego, w powiecie żagańskim należy ocenić jako średnią. W południowej części powiatu występuje znaczne zagrożenie wód podziemnych zanieczyszczeniami z powierzchni. W części północno wschodniej, ze względu na głębokie zaleganie wód podziemnych i występowanie warstw nieprzepuszczalnych, zagrożenie jest mniejsze.

Na terenie powiatu prowadzone są badania monitoringowe wokół wybranych obiektów: wysypiska w Chrobrowie, stacji paliw w Zaganiu, byłych baz JAR w Starej Koperni, Szprotawie i Lesznie Dolnym. W Żaganiu znajdują się trzy punkty pomiarowe kontroli stanu powietrza atmosferycznego.

Wokół składowiska odpadów w Chrobrowie sytuacja jest stabilna – nie występuje tendencja do zmian. Wokół stacji paliw PKP w Żaganiu wody podziemne w wyniku wieloletnich zaniedbań zostały zanieczyszczone wolnymi produktami ropopochodnymi. Rozkład przestrzenny plamy wolnego produktu ropopchodnego jest stabilny i nie obserwuje się migracji zanieczyszczeń w kierunku ujęcia miejskiego.

Według ostatnich badań ( III kw. 2000 r.) wolny produkt na powierzchni wód podziemnych występuje w trzech otworach badawczych na poziomie większym niż w poprzednim kwartale. Prowadzone jest zaczerpywanie paliwa z warstwy wodonośnej. Podobny problem występuje na obszarach poradzieckich baz paliwowych. Na terenach tych prowadzone są prace rekultywacyjne polegające na neutralizacji i rozkładzie produktów ropopochodnych przy pomocy specjalnych preparatów.

Pobierz dane XML Drukuj informację

« powrót do poprzedniej strony

Biuletyn Informacji Publicznej

Menu przedmiotowe

Menu podmiotowe

Menu techniczne

Powiat Żagański

Szczegóły informacji

CHARAKTERYSTYKA POWIATU

Akapit nr - brak tytułu

Akapit nr - brak tytułu

Akapit nr - brak tytułu

Akapit nr - brak tytułu

Akapit nr - brak tytułu

Akapit nr - brak tytułu

Stopka strony